ΠΡΟΣΟΧΗ! Ακολουθούν κάποια spoilers για την ταινία Blade Runner για να μπορέσω να αντιμετωπίσω την ηλιθιότητα του Vice.
Θέλω να ευχαριστήσω τις χαμηλές προδιαγραφές που έχει το Vice στα άρθρα του, καθώς με αυτή την αδικαιολόγητη επίθεση σε μια από τις πιο καλοφτιαγμένες ταινίες της χρονιάς, μου δίνει την αφορμή να μιλήσω για κάτι που με νοιάζει. Μπορεί στην Ελλάδα να μην το έχουμε βιώσει ακόμα στο πετσί μας, αλλά στο εξωτερικό ο προοδευτισμός έχει αποκτήσει ένα πολύ άσχημο πρόσωπο. Απαραίτητα κοινωνικά κινήματα, όπως ο φεμινισμός, φαίνεται να έχουν χάσει τον στόχο τους και να βλέπουν ενδείξείς της πατριαρχίας, του μισογυνισμού και του ρατσισμού ακόμα και πίσω από τα πιο ασήμαντα πράγματα. Δυστυχώς αν μας έδειξε κάτι η πρόσφατη υπόθεση του Harvey Weinstein ( πληροφορίες εδώ ) είναι ότι μαίνονται ακόμα μάχες σε αυτούς τους τομείς που πρέπει να κερδηθούν. Δεν χρειάζεται λοιπόν ο κάθε οπορτουνιστής αρθρογράφος να εφευρίσκει χίμαιρες για να σφάξει, οι οποίες εν τέλει αποσπούν από τα πολύ αληθινά προβλήματα και ευτελίζουν έννοιες σαν τον ρατσισμό.. Παρόλα αυτά βλέπουμε όλο και πιο συχνά συζητήσεις για πλέον επουσιώδη ζητήματα, στις οποίες η αριστερά βλέπει τα πάντα μέσα από το πρίσμα της κοινωνικής δικαιοσύνης, αρνούμενη να παραδεχθεί την εγκυρότητα διαφορετικών προσεγγίσεων και υπέρ του δέοντος πρόθυμη να απορρίψει εύλογες κριτικές, σταμπάροντας τις με την εκάστοτε λέξη εντυπωσιασμού (ρατσιστικό, σεξιστικό κ.ο.κ.). Χαρακτηριστικό και πρόσφατο παράδειγμα ο σάλος που προκάλεσε η διαφήμιση της Dove.
Όπως προείπα μπορεί αυτές οι τάσεις να μην έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλείς στην Ελλάδα, αλλά πάντα βασίζομαι στο Luben για να παπαγαλίσει επιχειρήματα της λεγόμενης οπισθοδρομικής αριστεράς. Έτσι δεν αργήσαμε να δούμε ένα άρθρο που να καλύπτει το εν λόγω διαφημιστικό, στο οποίο μια μαύρη γυναίκα αλλάζει το μπλουζάκι της και μεταμορφώνεται σε μια λευκή γυναίκα. Φυσικά κάποιος θα μπορούσε να εκλάβει αυτό το διαφημιστικό ως άκομψο και ρατσιστικό, τουλάχιστον αν δεν γνωρίζει ότι η Dove στις διαφημίσεις της στηρίζει πάντα την ποικιλομορφία, με την ενσωμάτωση ηθοποιών κάθε διαφορετικού χρώματος και μεγέθους. Ακόμα κι αυτό το επιχείρημα όμως δεν χρειάζεται, διότι η διαφήμιση συνεχίζει με την λευκή κοπέλα να βγάζει με την σειρά της το μπλουζάκι της, φανερώνοντας μια κοπέλα Ασιατικής καταγωγής. Βλέπουμε λοιπόν ότι το μήνυμα της διαφήμισης σε καμία περίπτωση δεν ήταν να δείξει ότι χρησιμοποιώντας τα προϊόντα τους “ξεβρομίζεις” και γίνεσαι από μαύρος λευκός, όπως υποστήριξαν πολλοί, αφορμώμενοι από απαράδεκτα ρατσιστικές διαφημίσεις σαπουνιών του περασμένου αιώνα. Φυσικά αυτή την λεπτομέρεια το Luben την συμπεριέλαβε σαν υποσημείωση στο τέλος του άρθρου, το οποίο ξεκίνησε με την αναπόδεικτη δήλωση ότι η διαφήμιση είναι ρατσιστική. Άλλωστε μόνο με οικειοθελή και ανέντιμη παρερμήνευση των γεγονότων θα μπορούσες να υποστηρίξεις ότι μια εταιρία σαν την Dove αποφάσισε να κυκλοφορήσει ένα εμφανώς ρατσιστικό διαφημιστικό. Μετά την κατακραυγή που δημιουργήθηκε, η εταιρία απέσυρε το διαφημιστικό και απολογήθηκε δημοσίως για κάτι που δεν έκανε.
Trigger Warning: Το άνωθεν διαφημιστικό περιέχει υπερβολικά ρατσιστικές απεικονίσεις!
Ξόδεψα τόσο χρόνο μιλώντας γι’ αυτή την διαφήμιση, διότι θέλω να καταστήσω σαφές σε όσους δεν γνωρίζουν το πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, ήμουν σίγουρος αφού είδα το νέο Blade Runner 2049 ότι δεν θα αργούσα να δω κάποιο άρθρο που θα παρερμήνευε εντελώς τις προθέσεις του και θα κατηγορούσε την ταινία για μισογυνισμό. Οι εκτιμήσεις μου ήταν σωστές και μόλις λίγες μέρες μετά το Eλληνικό Vice δημοσίευσε ένα άρθρο του αντίστοιχου Βρετανικού τμήματος, το οποίο χαρακτήριζε την ταινία ως ένα μισογυνιστικό χάος. Θέλω να εξετάσω τους ισχυρισμούς του αρθρογράφου μια μια και να εξηγήσω γιατί είναι πλήρως λανθασμένες. Σας προτρέπω να διαβάσετε το αρχικό άρθρο εδώ για να βεβαιωθείτε ότι δεν διαστρεβλώνω ούτε στο ελάχιστο τα λεγόμενα του.
Το άρθρο ξεκινά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, δηλώνοντας ότι το Blade Runner είναι η πιο υπερεκτιμημένη ταινία της χρονιάς, μια γνώμη που ελάχιστα θα αιτιολογηθεί στο άρθρο με βάση την αξία της ταινίας. Αντιθέτως η εξήγηση που μας δίνεται για τις λαμπρές κριτικές είναι η έλλειψη γυναικών κριτικών. Πιστεύω ότι το να αναγνωρίζεις τον σεξισμό δεν είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός μόνο φύλου, αλλά ίδιον κάθε αξιόλογου ανθρώπου. Επομένως δεν αναγνωρίζω την σχετικότητα αυτού του επιχειρήματος. Έπειτα ακολουθεί μια ασυγχώρητα κακογραμμένη πρόταση την οποία και θα παραθέσω καθ’ ολοκληρία για να γελάσετε μαζί μου:
“Η ταινία, τώρα, φαίνεται ωραία, επειδή ο κινηματογράφος είναι ωραίος και ο χαρακτήρας του Ryan Gosling, ο K, έχει ωραίο παλτό.”
Δεν καταλαβαίνω τι ακριβώς εννοεί ο ποιητής λέγοντας ότι η ταινία είναι ωραία επειδή ο κινηματογράφος είναι ωραίος. Επειδή είμαι καλοπροαίρετος θα υποθέσω ότι αυτή η πρόταση είναι αποτέλεσμα κάκιστης μετάφρασης. Επίσης θα κάνω τον τρελό ισχυρισμό ότι η γοητεία της ταινίας δεν έγκειται αποκλειστικά στο ωραίο παλτό του Κ. (αν και είναι όντως φοβερό!).
Το άρθρο συνεχίζει κάνοντας μια σύντομη επίθεση στο παλαιότερο Blade Runner και το υποτιθέμενο μισογυνιστικό του περιεχόμενο, χωρίς να αιτιολογήσει περαιτέρω, μιας και κάτι τέτοιο θα χρειαζόταν τουλάχιστον τρεις επιπλέον προτάσεις. Το πρώτο Blade Runner κατηγορείται για μισογυνισμό εξαιτίας της επιθετικής συμπεριφοράς του Deckard προς την Rachel στη σκηνή που φιλιούνται και επειδή τα γυναικεία ρομπότ είναι μοντέλα ευχαρίστησης, τα οποία και σκοτώνει ο πρωταγωνιστής. Αρχικά να πω ότι ο Deckard είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αντιήρωα, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ο χαρακτήρας του διαθέτει μια ηθική περιπλοκότητα. Το κοινό φυσικά το ξέρει αυτό και δεν τον αντιμετωπίζει ως πρότυπο. Μάλιστα νομίζω ότι δεν είμαι μόνος όταν λέω ότι βρήκα τους χαρακτήρες των ρεπλικών πολύ πιο ενδιαφέροντες, πράγμα το οποίο έκανε την απόσυρσή τους ακόμα πιο θλιβερή. Αν όμως είσαι αρθρογράφος στο Vice τίποτα από αυτά δεν έχει σημασία. Το μόνο που μετράει είναι η πλήρως επιφανειακή πλευρά του γεγονότος: κακός άντρας σκότωσε καλές γυναίκες.
Έπειτα ο αρθρογράφος, αφού μας ενημερώσει ότι είναι απογοητευμένος με την νέα ταινία επειδή βρισκόμαστε πλέον στο τρέχον έτος (η αγαπημένη μου κατηγορία επιχειρημάτων) συνεχίζει την ατεκμηρίωτη κριτική του κατηγορώντας τη ταινία για έλλειψη νοήματος και συναισθηματισμού. Όσον αφορά στον συναισθηματισμό, αν και είχα μια εντελώς διαφορετική εμπειρία από αυτή του αρθρογράφου, καταλαβαίνω πως αυτό είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό. Το να λες όμως ότι μια ταινία που εξερευνά περίπλοκα υπαρξιακά θέμα αποξένωσης, ταυτότητας και ανθρωπιάς είναι άσκοπη δίχως να προσφέρεις κάποιο επιχείρημα είναι δημοσιογραφικά ελλιπές.
Στη συνέχεια το άρθρο παραθέτει τους κύριους γυναικείους χαρακτήρες για να μας αποδείξει πως ο ρόλος τους στη ταινία είναι μισογυνιστικός. Ας τους εξετάσουμε έναν έναν. Η Mariette όπως και αρκετές άλλες στο σύμπαν του Blade Runner είναι πόρνη. Αρχικά πίστευα ότι το τελευταίο site που θα χε πρόβλημα με τις πόρνες θα ήταν το Vice. Ανεξάρτητα από αυτό όμως ο αρθρογράφος φαίνεται να ξεχνάει ότι εκτός από πόρνη, η Mariette είναι βασικό μέλος της αντίστασης που έχει δημιουργηθεί και βοηθάει πολύ τον Κ. . Ακόμα όμως και αν κάτι τέτοιο δεν ίσχυε, εδώ θέλω να ανοίξω μια παρένθεση και να απευθυνθώ και σε μια παρόμοια κριτική που έγινε και στο original. Το Blade Runner είναι ΔΥΣΤΟΠΙΑ. Ο ρόλος της δυστοπίας είναι να παρουσιάζει έναν σκοτεινό καθρέφτη της πραγματικότητας. Όταν λοιπόν σε αυτές τις δύο ταινίες υπάρχουν γυναίκες που δεν λειτουργούν με βάση την θέληση τους και γίνονται υποχείρια των ανδρών, αυτό δεν συμβαίνει επειδή οι σεναριογράφοι είναι σεξιστές, αλλά επειδή είναι οι ίδιοι προβληματισμένοι με το πως αντιμετωπίζει η κοινωνία τις γυναίκες και πως αυτές οι νοσηρές συμπεριφορές μπορεί να εξελιχθούν στο μέλλον. Το αστείο είναι ότι ο αρθρογράφος θα το παραδεχθεί αυτό σε λίγο αλλά θα καταφέρει πάλι να χάσει το νόημα!
Όπως και να’ χει, συνεχίζουμε με την αναφορά της Joi η οποία είναι ένα ολόγραμμα νοικοκυράς. Ξαφνικά και το να είσαι νοικοκυρά είναι κάτι αυτόματα κακό και μισογυνιστικό. Η σωστή εξήγηση θα ήταν ότι η Joi είναι ένα πρόγραμμα το οποίο υπακούει πλήρως στον κάτοχο της. Αυτό θα ήταν προβληματικό αν η ίδια η ταινία δεν έδειχνε το πόσο νοσηρό και ανώμαλο είναι ένα τέτοιο concept. Εκτός και αν η σκηνή που η Joi πάει να φιλήσει τον Κ. και μένει ακίνητη εξαιτίας μιας κλήσης ήταν εκεί για κωμικούς λόγους και όχι για να αναλογιστούμε πόσο λάθος είναι αυτό. Η τελευταία κατηγορία γυναικών που έχει να μας προσφέρει η ταινία, σύμφωνα με το Vice πάντα, είναι οι κακές (η ρέπλικα Luv) και τα βίαια αφεντικά (Lieutenant Joshi). Περίεργο γιατί δεν θυμάμαι σε κανένα σημείο το αφεντικό του K. να είναι ιδιαίτερα βίαιο. Αντιθέτως ήταν πολύ κατανοητική και φιλική μαζί του. Ίσως το γεγονός ότι διαθέτει υψηλόβαθμη θέση στο LAPD είναι αντιφεμινιστικό…όπως και το να είσαι η κακός της ταινίας. Μην με ρωτήσετε γιατί. Βέβαια όσοι έχετε δει όντως την ταινία θα αναρωτηθείτε που είναι η αναφορά για την γυναίκα αρχηγό της επανάστασης και την κοπέλα που φτιάχνει τις αναμνήσεις. Βλέπετε αυτές όσο και να προσπαθούσε ο αρθρογράφος δεν θα μπορούσε να τις διαστρεβλώσει για να εξυπηρετήσουν στην ατζέντα του.
Επιπροσθέτως γίνεται μια προσπάθεια από τον αρθρογράφο να διαχωρίσει τους “ευγενείς” θανάτους των ανδρών από τους κατά τη γνώμη του υπερβολικά βίαιους αντίστοιχους των γυναικών. Μάλιστα φτάνει στο σημείο να μιλήσει για φετιχισμό. Αν θυμάμαι καλά στην ταινία σκοτώνονται πέντε γυναίκες, εκ των οποίων οι τέσσερις στα χέρια των κακών. Είχα την εντύπωση πως οι κακοί είναι γενικότερα βίαιοι στις ταινίες για να δημιουργούν ένα ικανό αντίπαλο δέος στους πρωταγωνιστές, αλλά απ’ ότι φαίνεται έχει να κάνει με τον φετιχισμό. Ο άλλος θάνατος, που μάλιστα ο αρθρογράφος περιγράφει σοκαρισμένος, πρόκειται για πνιγμό. Σας δίνω ένα λεπτό να ηρεμήσετε, μιας και είμαι σίγουρος πως η σκέψη ενός πνιγμού επί της οθόνης είναι κάτι φρικιαστικό και ανήκουστο στο σινεμά. Δεύτερον, και συγχωρέστε με κιόλας, αλλά θα αμφισβητήσω την αξιοπρέπεια του θανάτου ενός άνδρα που παλεύει να αναπνεύσει στο πάτωμα και αφού πυροβοληθεί εν ψυχρώ του αφαιρούν το μάτι ή αυτή ενός άντρα που πνίγεται από το αίμα του. Γενικότερα η ταινία είναι ιδιαίτερα βίαιη, μιας και η ωμότητα είναι κομμάτι του κόσμου του Blade Runner. Οποιοσδήποτε θεατής μπορεί να παρατηρήσει πως η βία ουδεμία σχέση με το φύλο δεν έχει, πόσο μάλλον ότι δεν είναι φετιχιστική.
Το άρθρο συνεχίζει να μην απογοητεύει λέγοντας για ακόμη μια φορά κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που δείχνει η ταινία. Ότι η διαφορά από τις ψεύτικες και τις αληθινές γυναίκες είναι ότι οι τελευταίες μπορούν να γεννήσουν. Αυτή η υπεραπλούστευση καταστρέφει εντελώς το νόημα. Στο νέο Blade Runner ανακαλύπτουμε ότι υπάρχουν ρέπλικες που μπορούν να αναπαραχθούν, πράγμα το οποίο αντιμετωπίζεται ως θαύμα. Αυτό όχι μόνο δεν ακυρώνει τις ρέπλικες που δεν έχουν αυτή την ικανότητα αλλά τους δίνει ένα σκοπό να πολεμήσουν διότι τώρα το είδος τους δεν είναι πλήρως εξαρτημένο από τους δημιουργούς του, αλλά διαθέτει επιτέλους τον πρωταρχικό σκοπό κάθε ζωντανού οργανισμού: την αναπαραγωγή. Οι ρέπλικες είναι πλέον σύμφωνα με τα δικά τους λόγια “πιο ανθρώπινοι και από τους ανθρώπους”, καθώς τώρα έχουν όλα τα γνωρίσματα που καθιστούν ένα ανθρώπινο ον και πολλά περισσότερα. Η εγκυμοσύνη αντιμετωπίζεται σαν ένα θαύμα που θα βοηθήσει στην διαιώνιση του νέου αυτού είδους, ενώ παράλληλα η κάθε ρέπλικα διατηρεί την ατομικότητα της. Οι μόνοι που ξεχωρίζουν τις ρέπλικες που μπορούν να γεννήσουν από τις υπόλοιπες ως πιο σημαντικές είναι ο ανταγωνιστής του έργου, Niander Wallace και ο συγγραφέας του άρθρου.
Επιτέλους μετά από ένα πανηγύρι λογικών σφαλμάτων και ηθελημένων παρεξηγήσεων του υλικού φτάνουμε στο τελευταίο θέμα του άρθρου. Ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι το στο πρώτο Blade Runner ο μισογυνισμός είναι μέρος του κόσμου του, ακυρώνοντας την ίδια του την κριτική πολύ πιο αποτελεσματικά απ’ ότι έκανα εγώ παραπάνω. Στη συνέχεια προσθέτει ότι αυτό δεν το καταφέρνει το sequel επειδή το ολόγραμμα Joi παρουσιάζεται εξανθρωπισμένη και η σχέση της με τον Κ. φαίνεται να στηρίζεται στην αγάπη, ενώ δεν συμπεριλαμβάνετε η προβληματική φύση του Κ. . Αυτή η δήλωση με έκανε να αναρωτηθώ αν το να μην καταλαβαίνεις την πολυπλοκότητα της ηθικής είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να γράψει κάποιος στο Vice.
Η σχέση του Κ. είναι μια σχέση στοργής, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί μια τρομακτική αναλογία της αποξένωσης του σύγχρονου ανθρώπου. Ο Κ. συμπεριφέρεται στην Joi όσο καλύτερα γίνεται και ενδιαφέρεται πολύ γι’ αυτήν, σε σημείο που προσπαθεί να την κάνει να βιώσει την ζωή όσο πιο αληθινά γίνεται. Επίσης σε κανένα σημείο δεν την αναγκάζει να κάνει κάτι που η ίδια δεν θέλει. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι αυτό που κάνει είναι σωστό, όπως φανερώνουν άλλωστε κάποιες άβολες, έως και τρομακτικές σκηνές μεταξύ τους. Μάλιστα η ταινία φροντίζει να μας υπενθυμίσει πριν το τέλος, πόσο κακό μπορεί να κάνει μια τέτοια σχέση στον άλλον χωρίς να το καταλάβει, όταν ο Κ. συναντιέται με το ολόγραμμα/διαφήμιση της Joi και διαπιστώνει πως το να ακούς ό,τι επιθυμείς από την κοπέλα των ονείρων σου μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Όταν ένα διάσημο ειδησεογραφικό site με την επιρροή του Vice επιλέγει να φιλοξενήσει τέτοια ανενημέρωτα και πέρα για πέρα αβάσιμα άρθρα με μοναδικό σκοπό να προωθήσει μια ατζέντα τότε καταλαβαίνει κανείς πως η κατάσταση έχει εκτροχιαστεί. Ολοένα και περισσότεροι mainstream φορείς ενημέρωσης έχουν αρχίσει να καπηλεύονται την θεωρία του φεμινισμού σε μια απόπειρα να δείξουν ένα πιο politically correct, φιλικό για όλη την οικογένεια πρόσωπο προς τα έξω. Φυσικά αυτό από μόνο του δεν είναι κακό. Αντίστοιχα και η καταπολέμηση του ρατσισμού και του σεξισμού στο κόσμο είναι κάτι που οι περισσότεροι θέλουμε. Όμως τα αθέμιτα μέσα φέρνουν και ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Υπάρχουν πραγματικά περιστατικά σεξισμού εκεί έξω, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιείς προπαγάνδα για να εφευρίσκεις τα δικά σου. Όταν αποφασίζεις να δεις τον σεξισμό εκεί που δεν υπάρχει, όχι μόνο ευτελίζεις τα πραγματικά περιστατικά μισογυνισμού, αλλά και αποξενώνεις τους ανθρώπους που τόσο απελπισμένα προσπαθείς να κερδίσεις. Άλλωστε γιατί πιστεύετε ότι βλέπουμε μια συνεχή άνοδο της δεξιάς; Ξύπνησαν ταυτόχρονα από την χειμερία νάρκη τους όλοι οι ανά τον κόσμο ρατσιστές; Ή μήπως οι παράλογες φωνές στο χώρο της αριστεράς έχουν φοβίσει τους πιο μετριοπαθείς και έχουν δώσει έδαφος στη δεξιά; Νομίζω τέτοιας ποιότητας άρθρα, που επιτίθενται στο Blade Runner 2049 με γελοίες προφάσεις, απαντούν τις παραπάνω ερωτήσεις. Όσο για την ταινία, σας προτρέπω να την δείτε όχι μόνο για να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα αλλά και γιατί είναι μια ταινία που αξίζει να βιώσετε.
Ορέστης
[vc_row][vc_column][thb_gap height=”45″][thb_postcarousel title_position=”bottom-title” columns=”3″ navigation=”true” source=”size:20|post_type:post”][thb_gap height=”45″][/vc_column][/vc_row]
