Με κάθε νέα του ταινία, ο Γιώργος Λάνθιμος αποδεικνύει ότι βρίσκεται στο ζενίθ της δημιουργικότητας του, έχοντας πλέον καταφέρει να δαμάσει πλήρως τα εκφραστικά του μέσα. Μετά την διορατική κοινωνική σάτιρα με μια στάλα αισιοδοξίας του Αστακού, ο Έλληνας σκηνοθέτης επιστρέφει με το απόλυτα κυνικό Killing of a Sacred Deer. Το βραβευμένο στο φεστιβάλ των Καννών σενάριο, το οποίο συνυπογράφει ο ίδιος με τον Ευθύμη Φιλίππου, περιστρέφεται γύρω από την φαινομενικά ιδανική ζωή του διαπρεπή καρδιοχειρούργου Steven Murphy. Παντρεμένος με μια όμορφη γυναίκα που ποτέ δεν αμφισβητεί την κρίση του και έχοντας δύο νέα, ταλαντούχα παιδιά, ο Steven ζει μια απόλυτα φυσιολογική ζωή. Αυτή την ηρεμία θα έρθει για να διαταράξει ο νεαρός Martin, με τον οποίο ο Steven μοιράζεται μια ανεξήγητα κοντινή σχέση. Η αλληλεπίδραση του έφηβου με την οικογένεια θα φέρει σκοτεινά μυστικά στο φως και θα αναγκάσει τον γιατρό να κάνει κάτι ανήκουστο για να προστατέψει την οικογένεια του.
Σε περίπτωση που δεν έχετε δει την ταινία, δεν θα ηθέλα να επεκταθώ περαιτέρω στην πλοκή, διότι θεωρώ ότι θα βιώσετε μια πολύ πιο έντονη εμπειρία αν γνωρίζετε όσο το δυνατόν λιγότερα. Σκοπός του Λάνθιμου με αυτή την ταινία είναι να αναβιώσει μια Αρχαία Τραγωδία στην μεγάλη οθόνη. Χρησιμοποιώντας μια κλασική ιστορία εκδίκησης, αποδομεί τον μύθο της τέλειας προαστειακής οικογένειας, καταδεικνύοντας παράλληλα την ανικανότητα ακόμα και του πιο φαινομενικά ικανού ανθρώπου, στην προκειμένη ενός γιατρού, όταν έρχεται αντιμέτωπος με μια ντετερμινιστική δύναμη. Αν και από πλευράς είδους η ταινία πλησιάζει περισσότερο σε ψυχολογικό θρίλερ, παραμένει χαρακτηριστική του δημιουργού της. Ο Λάνθιμος είναι ένας από τους λίγους σκηνοθέτες αυτή τη στιγμή που μπορούν να αποτυπώσουν με τέτοια ακρίβεια τον παραλογισμό στο κινηματογράφο. Αυτός και ο Φιλίππου κατανοούν τόσο την πιο άρρωστη όσο και την κωμική πλευρά του παραλόγου και καταφέρνουν να βρίσκουν πάντα την ιδανική ισορροπία στα έργα τους. Μπορεί στο Killing of a Sacred Deer το μαύρο χιούμορ να μην επικρατεί όπως στον Αστακό, αλλά κάνει την παρουσία του αισθητή. Αρκετές καταστάσεις στη ταινία μπορούν να αποσπάσουν γέλια απ το κοινό και οι σεναριογράφοι το γνωρίζουν αυτό. Όπως γνωρίζουν άλλωστε πως μόλις ο θεατής αναλογιστεί τις πιο αρρωστημένες πτυχές του έργου και όντας εκτεθειμένος συναισθηματικά απ’ το γέλιο, θα τρομοκρατηθεί ακόμα περισσότερο.
Στον Collin Farrell ο Λάνθιμος έχει βρει τον ιδανικό πρωταγωνιστή, καθώς ο Ιρλανδός ηθοποιός έχει την ικανότητα να πει ανέκφραστα, σχεδόν ρομποτικά τα λόγια του, ενώ ταυτόχρονα εννοεί κάτι άλλο κάτω από την επιφάνεια. Στον χαρακτήρα λοιπόν του Steven, που με το πέρας της ταινίας αποδεικνύει το πόσο ανειλικρινής είναι, ο Farrell έχει την ευκαιρία να επιδείξει το ταλέντο του. Εξίσου ιδανικό cast είναι και αυτό της Nicole Kidman στον ρόλο της απρόθυμα υποτακτικής συζύγου Ana, ενώ αποκάλυψη είναι η Alicia Silverstone στη σύντομη αλλά αξιομνημόνευτη εμφάνιση της. Ακόμα και τα δύο νεαρά παιδιά δίνουν εξαιρετικές ερμηνείες, πράγμα που ευχόμαστε να βλέπουμε πιο συχνά. Παρόλα αυτά την παράσταση κλέβει ο Barry Kheogan ως Martin. Σε ένα ρόλο, που στα χέρια του λάθος ηθοποιού θα μπορούσε να εξελιχθεί στο στερεότυπο του σατανικού εφήβου, ο Barry προσδίδει ένα τεράστιο εύρος χαρακτηριστικών, παραμένοντας όμως κατάλληλα ανατριχιαστικός και απειλητικός. Η ερμηνεία αυτή είναι ένας από τους κύριους λόγους που το σασπένς διατηρείται μέχρι τέλους.
Αυτό όμως που χτίζει την συνεχώς αυξανόμενη αγωνία είναι η εξαιρετικά σκόπιμη σκηνοθεσία του Λάνθιμου σε συνδυασμό με την φωτογραφία του Θύμιου Μπατακάκη και την αποπνικτικά εκκωφαντική μουσική. Όλοι έχουν ήδη αναγνωρίσει τις σαφές επιρροές από την Λάμψη του Kubrick, από την εκτεταμένη χρήση των αργών ζουμ, με τις οποίες ο Λάνθιμος δημιουργεί μια δικιά τους κινηματογραφική γλώσσα. Οι υπερβολικά ευρυγώνιες λήψεις των χώρων του νοσοκομείου- το ιδανικό περιβάλλον για το αντισηπτικό στιλ του Λάνθιμου -προκαλούν μια αίσθηση κλειστοφοβίας, ενώ παράλληλα επιδεικνύουν πόσο μικροί και ασήμαντοι είναι οι χαρακτήρες μπροστά στις αόρατες δυνάμεις που υποκινούν την ιστορία. Ειδικά ο χαρακτήρας του Martin, την δύναμη του οποίου επιθυμεί να απομυθοποιήσει ο Λάνθιμος, σε διάφορες συζητήσεις βγαίνει εκτός καρέ, ούτως ώστε να υπογραμμιστεί το πόσο ανήμπορος είναι.
Η υπόθεση για την ύπαρξη μιας ανώτερης εξουσίας στα γεγονότα της ταινίας είναι βασισμένη στα λόγια του ίδιου του σκηνοθέτη, ο οποίος εξηγεί ότι δεν τοποθετεί την κάμερα στο ύψος των ματιών των πρωταγωνιστών, αλλά πάντα πάνω ή κάτω από αυτό, για να δώσει την αίσθηση ότι κάτι τους παρακολουθεί. Μάλιστα σε πολλά πλάνα η κάμερα ακολουθεί τους χαρακτήρες από ψηλά, ενώ σε άλλα αφήνει μεγάλο χώρο πάνω από τα κεφάλια των χαρακτήρων, υπονοώντας έτσι πως κάτι αόρατο αιωρείται πάνω απ’ το κεφάλι τους και καθορίζει τις εξελίξεις. Όλες αυτές οι ιδιαίτερα έξυπνες τεχνικές όχι μόνο δημιουργούν ένα κλίμα αβεβαιότητας στο κοινό, αλλά και υποστηρίζουν τα θέματα της ταινίας. Για περαιτέρω ανάλυση των επαναλαμβανόμενων συμβόλων όμως θα πρέπει να αποκαλύψουμε την πλοκή. Επομένως αν δεν έχετε δει ακόμα την ταινία πηγαίνετε κατευθείαν στην τελευταία παράγραφο, διότι θα ακολουθήσουν spoilers!
SPOILERS
Ξεκινάμε με τα εύκολα. Ο τίτλος της ταινίας είναι μια προφανή αναφορά στον γνωστό μύθο της Ιφιγένειας, σύμφωνα με τον οποίο ο Αγαμέμνων, αφού σκότωσε το ιερό ελάφι της Άρτεμις, αποπειράθηκε να θυσιάσει την κόρη του για να την εξευμενίσει. Μάλιστα στη ταινία γίνεται μια σύντομη αναφορά στην Ιφιγένεια, όταν ο δάσκαλος των παιδιών αναφέρει ότι η κόρη του Steven έγραψε μια καλή έκθεση με θέμα αυτό τον μύθο. Στην εκδοχή του Λάνθιμου λοιπόν, ο Steven, εξαιτίας δικιάς του αμέλειας σκότωσε τον πατέρα του Martin στο χειρουργείο και τώρα ο έφηβος ζητά από τον χειρούργο μια αντίστοιχη θυσία. Εξηγεί λοιπόν στον Steven πως ένα ένα τα μέλη της οικογενειάς του θα πάθουν παράλυση, θα αρνούνται να φάνε, θα αιμορραγήσουν από τα μάτια και τέλος θα πεθάνουν, εκτός και αν διαλέξει ο γιατρός να θυσιάσει ένα. Δεν μαθαίνουμε ποτέ πως ο Martin κατάφερε να τα κάνει όλα αυτά, αν και δεν είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι διαθέτει μεταφυσικές ικανότητες.
Πιστεύω πως ο Martin πρόκειται για μια αλληγορία του Θεού ή μιας οποιασδήποτε υπερφυσικής, νομοτελειακής δύναμης. Στοιχεία γι’ αυτή την ερμηνεία βρίσκονται διασκορπισμένα στην ταινία. Βλέπουμε τον Martin να παρακολουθεί το Groundhog Day όταν γίνεται αναφορά στο Θεό, ενώ όταν κρατείται φυλακισμένος στο υπόγειο του Steven επιδεικνύει την λογική του “οφθαλμός αντί οφθαλμού”, που συναντάμε συχνά στην Παλαιά Διαθήκη. Μάλιστα στο ίδιο υπόγειο βλέπουμε την Άνα να του φιλά τα πόδια, κίνηση συμβολική σε πολλές θρησκείες. Αυτά σε συνδυασμό με τις ανεξήγητες και φαινομενικά ασταμάτητες δυνάμεις του με οδήγησαν σε αυτή την ερμηνεία, για την οποία σιγουρεύτηκα όταν ένας φίλος μου επισήμανε ποιό ήταν το τραγούδι στο τέλος της ταινίας. Τα Πάθη του Αγίου Ιωάννη από τον Bach και συγκεκριμένα το σημείο όπου ακούγονται οι στίχοι “Lord, our Lord, hose glory is magnificent in all the earth”. Η θεϊκή παντοδυναμία που φαίνεται να κατέχει ο Martin χρησιμοποιείται για να εγκαθιδρύσει την ενδιαφέρουσα δυναμική με τον Steven.
Από την πρώτη κιόλας σκηνή, με ένα zoom out στην ανθρώπινη καρδιά κατά την διάρκεια μιας εγχείρησης, ο Λάνθιμος μας δείχνει την εύθραυστη φύση της ανθρώπινης ζωής και την απόλυτη δύναμη που διαθέτει πάνω σε αυτήν ο γιατρός. Ο σκηνοθέτης παρουσιάζει τον Steven ως το πιο κοντινό που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος στην θεότητα. Η ζωή των ασθενών του βρίσκεται στα χέρια του, ενώ ακόμα και εκτός ιατρείου κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία του. Ένα υπερβολικό παράδειγμα αυτού είναι ο τρόπος που κάνουν σεξ με την γυναίκα του. Εκείνη δρα σαν να βρίσκεται υπό την επίρροια ολικής αναισθησίας, αφήνοντας τον ελεύθερο να κάνει ότι θέλει, πράγμα το οποίο βλέπουμε και στις καθημερινές τους αλληλεπιδράσεις. Όταν όμως έρχεται αντιμέτωπος με μια ανώτερη δύναμη στο πρόσωπο του Martin, ο γιατρός φανερώνει το πραγματικό του πρόσωπο και το ηθικό φορτίο που κουβαλάει όλα αυτά τα χρόνια, ενώ η φύση της δύναμης του αποδεικνύεται φευγαλέα και περιστασιακή.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας όλοι φροντίζουν να υπενθυμίζουν στο Steven πόσο ωραία χέρια έχει, χαρακτηριστικό κάθε χειρουργού. Αν επιστρέψουμε όμως στην πρώτη σκηνή, στην οποία ο γιατρός αποκαλύπτει τα χέρια του πετώντας στα σκουπίδια τα ματωμένα του γάντια, μπορούμε να καταλάβουμε πως κάτω από αυτή την φαινομενικά άψογη επιφάνεια κρύβεται κάτι άσχημο. Πραγματικά στην αμέσως επόμενη σκηνή ο Steven λέει ψέματα στον φίλο του και στη συνέχεια, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τις ευθύνες των πράξεων του, θα προτιμήσει τη βία και την παραπλάνηση από το να αντιμετωπίσει τα λάθη του. Η πρώτη φορά που ως κοινό καταλαβαίνουμε ότι η διαφορά δύναμης ανάμεσα στον Martin και τον Steven δεν είναι τόσο μεγάλη όσο αρχικά πιστεύαμε, είναι όταν συγκρίνουν τις τρίχες τους. Στο πρώτο μισό της ταινίας γίνεται πολύς λόγος για τις τρίχες, πράγμα καθόλου τυχαίο μιας και η τριχοφυΐα είναι σύμβολο ανδροπρέπειας και δύναμης. Όταν ο Marvin δείχνει στα παιδιά τις τρίχες του σώματος του, ο γιός του Steven υποστηρίζει πως ο πατέρας του έχει τριπλάσιες τρίχες, πράγμα που και μεις θα υποθέταμε από το πλούσιο μούσι του. Όταν όμως έρχεται η ώρα να συγκρίνουν τις τρίχες τους σώματος, φαίνεται να είναι παρόμοιες σε πλήθος και η ουσιαστική διαφορά να βρίσκεται στην επιφάνεια. Αυτή είναι και η πρώτη φορά που ο Steven βγαίνει εκτός καρέ κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
Ενώ η κατάσταση τον παιδιών χειροτερεύει ο Steven παρανοεί, φτάνοντας στο σημείο να επισκεφθεί τον λυκειάρχη ούτως ώστε να επιλέξει ποιό παιδί θα θυσιάσει, με βάση τις μαθησιακές επιδόσεις τους. Η σκηνή αρχικά είναι κωμική, μέχρι να σκεφτεί κανείς ότι αυτός είναι όντως ένας τεχνητός τρόπος με τον οποίο η κοινωνία δίνει παραπάνω αξία σε κάποια άτομα. Εν τέλει για να εκτελέσει την θυσία ο γιατρός καταλήγει σε μια ακόμα πιο ηλίθια και ταυτόχρονα φρικτή λύση, η οποία και υπογραμμίζει την ανικανότητα του μπροστά στο αναπόφευκτο. Από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας ξεχωρίζει η αντίθεση ανάμεσα στην κόρη και την σύζυγο. Η κόρη με τον Martin επιδιώκει να κάνει την επανάσταση της και να ξεφύγει από το οικογενειακό περιβάλλον. Μάλιστα ξέρει από την αρχή τι πρόκειται να συμβεί στην οικογένεια της. Παρόλα αυτά θεωρεί ότι η αγάπη που δείχνει στον Martin θα τον υποχρεώσει να την κρατήσει ασφαλή, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει. Σε πλήρης αντιπαράθεση έρχεται η μητέρα, η οποία προσπαθεί να τον πείσει να χαριστεί στα παιδιά της. Του συμπεριφέρεται με ηρεμία και ευλάβεια, ενώ φτάνει στο σημείο να τον ελευθερώσει όταν κατανοεί πως η κατάσταση δεν βρίσκεται στα χέρια της. Ίσως είναι αυτή η συμπεριφορά που την κρατάει ασφαλή από τα συμπτώματα που παρουσίασαν τα παιδιά. Πιστεύω με αυτες τις αλληλεπιδράσεις ο Λάνθιμος ξεχωρίζει τις δύο κατηγορίες των πιστών, αυτών που εγωιστικά περιμένουν ξεχωριστή μεταχείριση για την αγάπη που δείχνουν στον θεό τους και αυτών που την κερδίζουν με την ανιδιοτελή συμπεριφορά τους.
Πέρα από αυτά υπάρχουν ένα σωρό στοιχεία πο χρήζουν ερμηνείας. Το τσιγάρο, που βλέπουμε πρώτη φορά τον Martin να καπνίζει και έπειτα κάθε μέλος της οικογένειας, εκτός από το αγόρι, είναι ακόμα μια παραφωνία στην εικόνα της τέλειας οικογένειας του γιατρού. Στις πατάτες, για τις οποίες αναφέρει ο Martin ότι αφήνει πάντα για το τέλος, βλέπουμε να βάζει κέτσαπ (αίμα) η κόρη αμέσως μετά τη θυσία, σηματοδοτώντας ότι ο κύκλος εκδίκησης έκλεισε. Τα κενά που αφήνει η κάμερα πάνω από το κεφάλι των πρωταγωνιστών και οι αόρατες δυνάμεις που τους ακολουθούν πιθανά να είναι εμπνευσμένα από τις Ερινύες, θεότητες που κυνηγούν όσους έχουν κάνει κάτι ανήθικο. Μια σκηνή που με προβληματίζει ακόμα όμως είναι η πλέον διαβόητη συζήτηση της Ana με τον Martin, ενώ ο τελευταίος τρώει μακαρόνια. Στην επιφάνεια είναι μια ωραία στιγμή για τον χαρακτήρα του έφηβου, ο οποίος πρακτικά υπονοεί ότι επειδή έτρωγε μακαρόνια όπως ο πατέρας του, είχε έναν τρόπο να τον κρατά στη ζωή του. Όταν όμως κατάλαβε ότι όλοι τρώνε μακαρόνια με τον ίδιο τρόπο, έχασε αυτή την ξεχωριστή σύνδεση και αναγκάστηκε να έρθει αντιμέτωπος με την πραγματικότητα του θανάτου. Μπορεί όμως να υπάρχει κάποια αλληγορία που μου διαφεύγει. Αυτό όμως είναι το μαγικό με αυτές τις ταινίες.
Κατά τη δίωρη διάρκεια του, το Killing of the Sacred Deer είχε κερδίσει την αμείωτη προσοχή μου, όχι μόνο χάρις στην απρόβλεπτη ιστορία και το σασπένς, αλλά και επειδή με έκανε να θέλω να αποκρυπτογραφήσω τα νοήματα του. Είναι πλέον σπάνιο να βλέπουμε μια ταινία που σέβεται τον θεατή της αρκετά, ώστε να τον αφήσει να σχηματίσει τις δικές του απόψεις πάνω στα συμβάντα που μόλις είδε. Με τα mainstream blockbusters να μοιάζουν όλο και περισσότερο το ένα με το άλλο, θίγοντας τα ίδια ασφαλή θέματα, αντισυμβατικές ταινίες που δεν φοβούνται να προκαλέσουν αποτελούν μια ανάσα φρέσκου αέρα στο κινηματογραφικό τοπίο. Στην Ελλάδα έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση με τον Λάνθιμο, με πολλούς να εξυμνούν το όραμα του και άλλους να τον χαρακτηρίζουν επιτηδευμένο. Προσωπικά θεωρώ ότι είναι ειλικρινής όταν λέει ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος που μπορεί να πει ιστορίες. Το στιλ του σίγουρα δεν είναι για όλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι ταινίες του παραείναι έξυπνες για το κοινό. Απλά τα εκφραστικά του μέσα δεν είναι συνηθισμένα και ο τρόπος που προωθεί τα θέματα του μπορεί να θεωρηθεί ακραίος. Ανεξάρτητα από τις προσωπικές προτιμήσεις του καθενός όμως, θεωρώ ότι αξίζει να βιώσεις το Killing of the Sacred Deer και να δεχθείς όλα αυτά που μπορεί να σου προσφέρει.
Βαθμολογία: 9/10
Ορέστης
[vc_row][vc_column][thb_gap height=”45″][thb_postcarousel title_position=”bottom-title” columns=”3″ navigation=”true” source=”size:20|post_type:post”][thb_gap height=”45″][/vc_column][/vc_row]
