TENET | Ανορθόδοξες κριτικές #1

Πριν τέσσερις περίπου μήνες έκανα το λάθος και αγνόησα τις παραινέσεις φίλων που με προέτρεπαν να μη δω το Tenet. Από τότε ξεκίνησε το κακό. Η πρώτη φορά, στο (θερινό) σινεμά, δεν ήταν αρκετή, και με άφησε περισσότερο μπερδεμένη και ανήσυχη, παρά ικανοποιημένη με ό,τι ειχα δει. Ακολούθησαν και άλλες προβολές, ξανά στο σινεμά και σε σπίτια φίλων, και μετά δεκάδες βιντεάκια στο Youtube μπας και καταλάβω τι γίνεται. Για να πούμε και του στραβού το δίκιο, πρόκειται για μια από τις σπάνιες περιπτώσεις ταινιών που δεν αισθάνεσαι την ανάγκη να την ξαναδείς (μόνο) για να την απολαύσεις και δεύτερη φορά, αλλά κυρίως για να καταλάβεις τι ακριβώς συμβαίνει στην ταινία. Αν έχεις την υπομονή. Υποθετικά μιλώντας.

Σε περίπτωση που δεν γνωρίζετε, το Tenet είναι η νέα ταινία του Christopher Nolan, του σκηνοθέτη μεταξύ άλλων των Memento, The Prestige, Inception, Interstellar, Dunkirk, και της τριλογίας του Σκοτεινού Ιππότη (Batman Begins, The Dark Knight, The Dark Knight Rises). Με τα φιλόδοξα εγχειρήματα να διαδέχονται το ένα το άλλο, και τη φήμη του και το budget σταδιακά να γιγαντώνονται, οι προσδοκίες για το Tenet ήταν εξαιρετικά υψηλές. Με δεδομένη την πανδημία του κορονοϊού, η κυκλοφορία του καθυστέρησε σε σχέση με τον αρχικό προγραμματισμό, και η αγωνία των φανς του Nolan είχε κορυφωθεί, αφού το τρέιλερ ήταν εντυπωσιακό και πολλά υποσχόμενο.

Αν έχετε δει την ταινία, νομίζω θα συμφωνήσετε μαζί μου πως με τρεις λέξεις θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε ως: συναρπαστική, μπλεγμένη, και… θορυβώδη. Όλη η εξέλιξη της ιστορίας βασίζεται στο concept της δυνατότητας κίνησης στο χρόνο προς τα μπροστά (δηλαδή φυσιολογικά) αλλά και προς τα πίσω. Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας προσπαθεί να αποτρέψει μια επικείμενη καταστροφή που έρχεται από το μέλλον. Ο χρόνος από έννοια σειριακή και από σημείο αναφοράς για τα γεγονότα σε μια αφήγηση, μετατρέπεται για το θεατή σε κουβάρι που μπλέκεται τόσο λόγω της μετακίνησης των ηρώων μπρος-πίσω στο χρόνο όσο και λόγω του περίτεχνου μοντάζ της ταινίας. Είναι μάλλον χάσιμο χρόνου να προσπαθήσω στο σημείο αυτό να εξηγήσω αναλυτικά τη χρονική ακολουθία των γεγονότων, εάν σας ενδιαφέρει μπορείτε να δείτε μια διεξοδική ανάλυση και ένα εξαιρετικό διάγραμμα σε αυτό το ποστ στο reddit και αναλυτικές εξηγήσεις σε μορφή βίντεο σε αυτή την playlist.

Τώρα θα προσπαθήσουμε σχολιάσουμε to the point μερικά από τα πιο εύστοχα και ενδιαφέροντα σχόλια χρηστών του Youtube για το Tenet (γιατί χωρίς τη βοήθεια του κοινού, ανάλυση γι’ αυτή την ταινία δεν γίνεται). Η ταύτιση με πολλά από αυτά είναι μεγάλη, ενώ δεν λείπουν και οι ιντριγκαδόρικες θεωρίες. Αν δεν έχετε δει την ταινία, είναι πιθανό να σας δημιουργηθεί η παρόρμηση να τη δείτε αμέσως… ή να κλείσετε αυτό το άρθρο και να αποφύγετε οτιδήποτε σχετικό με αυτή την ταινία για την υπόλοιπη ζωή σας.

Ας ξεκινήσουμε από τον πρώτο κανόνα -ή αλλιώς δόγμα- του Tenet:

Το οποίο ανακηρύξαμε ως πρώτο, με μικρή διαφορά από τον δεύτερο κανόνα του Tenet, σύμφωνα με τον οποίο:

Κάποιος έπρεπε να το πει αυτό. Βασικά το Tenet από τη στιγμή που ανακοινώθηκε σαν εγχείρημα, θύμιζε σε πολλούς μια πιο μεγαλεπήβολη και φανταχτερή εκδοχή του Memento, κυρίως όσον αφορά στο περίτεχνο μπλέξιμο του χρόνου στην πλοκή της ταινίας. Μιας και το αναφέραμε, κάπου διάβασα ότι στο Hollywood σκοπεύουν να γυρίσουν remake του Memento. Έλεος Hollywood, έλεος. Σοβαρά τώρα;

Μιας και σπάσαμε το νόμο της σιωπής για τους κανόνες του Tenet, ας παραθέσουμε και άλλους δύο:

Ο τρίτος κανόνας μάλλον ισχύει για όλες τις ταινίες του Nolan, και πόσο μαλλον για το Tenet, όπου όλα γίνονται τόσο μα τόσο γρήγορα.

Και ο τέταρτος κανόνας, ο αιρετικός:

Δεν έχω αποφασίσει αν συμφωνώ με αυτόν, αλλά το σίγουρο είναι πως η ταινία είναι πολύ καινοτόμα και αμφιλεγόμενη και έχει ξεσηκώσει αμέτρητες συζητήσεις. Ο χρόνος θα δείξει.

Κάποιος, μάλλον λιγάκι εκνευρισμένος θεατής, έγραψε μια μεγάλη αλήθεια:

Είναι πάρα πολύ δύσκολο να καταλάβεις όλα όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ταινίας με την πρώτη προβολή, ιδίως από τη στιγμή που γεγονότα που θα συμβούν στο μέλλον των χαρακτήρων αλλά στο χρονικό παρόν παρουσιάζονται ως δεδομένα και ως γενόμενα στους χαρακτήρες, και εμφανίζονται στην οθόνη από τα πρώτα λεπτά της ταινίας. Κυκλικός συλλογισμός όπως λέει και ο φίλος. Άντε να καταλάβεις. Οπότε αν δεν είσαι συμβιβασμένος με το ότι κάποια πράγματα δεν τα κατάλαβες, νιώθεις την ανάγκη να την ξαναδείς.

Σίγουρα σε πιάνει πονοκέφαλος, και μάλλον είναι και λίγο μάταιο, καθώς υπάρχουν και σημεία που ο σκηνοθέτης αφήνει ανοιχτά και ο καθένας ερμηνεύει όπως θέλει αλλά και σημεία στα οποία ακόμα και οι αναλυτές της ταινίας στο ίντερνετ διαφωνούν μεταξύ τους. Εξάλλου η πολυπλοκότητα της ταινίας κάνει την εξακρίβωση της λογικής συνέπειάς της πολύ δύσκολη δουλειά. Και μιας και είπαμε για πονοκέφαλο…

Πραγματικά τι φασαρία ήταν αυτή. Συνέχεια ντάπα ντούπα η μουσική, και ήταν δυνατά ακόμα και σε σημεία που μιλούσαν οι χαρακτήρες με αποτέλεσμα να μην μπορείς να καταλάβεις τι λένε. Αλλά ας το πάρουμε από την αρχή.

Η πρώτη σκηνή της ταινίας είναι αυτή στην όπερα, όπου βλέπουμε τον Πρωταγωνιστή για πρώτη φορά, χωρίς να καταλαβαίνουμε τι ακριβώς κάνει. Επίσης εκεί για πρώτη φορά βλέπουμε τα “αντεστραμμένα” όπλα.

Όντως σε αυτή τη σκηνή εμφανίζεται και ο Neil, όπως καταλαβαίνουμε αργότερα όμως, από το μπρελόκ που έχει κρεμασμένο στο σακίδιό του.

Πέρα από αυτή τη συνάντηση, η επιχείρηση φαίνεται να μην πηγαίνει πολύ καλά για τον Πρωταγωνιστή, και στη συνέχεια τον βλέπουμε δεμένο σε μια καρέκλα να ανακρίνεται από έναν άγνωστο. Ο Πρωταγωνιστής αρνείται να μιλήσει και να προδώσει την αποστολή του, αντ’ αυτού επιλέγει να αυτοκτονήσει χρησιμοποιώντας ένα χάπι αυτοκτονίας.

Στην επόμενη σκηνή, όμως, δεν βρίσκεται στον άλλο κόσμο, αλλά ξαπλωμένος σε ένα κρεβάτι. Τον ενημερώνουν οτι το χάπι αυτοκτονίας ήταν ψεύτικο, και πως ήταν μια δοκιμή της αξιοπιστίας του για τη συνέχεια της αποστολής. Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη…

Στη συνέχεια, ο Πρωταγωνιστής καλείται να συνεχίσει την αποστολή του, την οποία κανείς όμως δεν γνωρίζει να του πει. Αν είναι δυνατόν. Τα μόνα που γνωρίζουν όλοι εκειπέρα απ’ ότι φαίνεται είναι μια χειρονομία και μια λέξη: Tenet.

Ο Πρωταγωνιστής -ναι, ο τύπος δεν έχει άλλο όνομα- πηγαίνει έπειτα σε ένα εργαστήριο όπου μια επιστήμονας του εξηγεί για τα “αντεστραμμένα” υλικά που έχουν βρεθεί. Υποτίθεται ότι η εντροπία τους είναι αντεστραμμένη και έτσι πηγαίνουν πίσω στο χρόνο, οπότε τα υλικά αυτά προέρχονται από το μέλλον.

Η επιστήμονας προτρέπει τον Πρωταγωνιστή που δεν μπορεί να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει με αυτά τα “αντεστραμμένα” αντικείμενα, να “μην το σκέφτεται πολύ”. Πολύ κατάλληλη συμβουλή φίλη μου. Κάποιος να καταλάβει τι γίνεται εδώ;

Έπειτα ο Πρωταγωνιστής ταξιδεύει στη Βομβάη, όπου συναντά για πρώτη φορά τον Neil (Robert Pattinson), ο οποίος όμως φαίνεται να τον γνωρίζει καλά. Οι δυο τους καλούνται να βρουν τη σύνδεση των “αντεστραμμένων” πυρομαχικών με τον γνωστό έμπορο όπλων Sanjay Singh. Τελικά αποδεικνύεται ότι εκείνος αποτελεί απλά τη βιτρίνα για τη γυναίκα του, Priya Singh, η οποία του αποκαλύπτει ότι τα όπλα αυτά τα έχει προμηθευτεί ο Ρώσος μεγιστάνας που ζει στο Λονδίνο, Andrei Sator (Kenneth Brannagh). Μια παρένθεση για να παραθέσουμε ένα πολύ ουσιώδες σχόλιο:

Ένα από τα φοβερά χαρακτηριστικά της ταινίας είναι πως στη δεύτερη προβολή της καταλαβαίνεις πολλά περισσότερα, και αντιλαμβάνεσαι κόλπα που στην πρώτη προβολή δεν είναι δυνατόν να εντοπίσεις. Όπως πολύ εύστοχα διατυπώνεται και εδώ:

Περισσότερα γι’ αυτό το θέμα στη συνέχεια… Προς το παρόν, ο Πρωταγωνιστής με τη βοήθεια του Sir Michael (ο Michael Caine, ποιος άλλος), έρχεται σε επικοινωνία με την Kat (Elizabeth Debicki), την σε διάσταση σύζυγο του Sator. Από αυτή μαθαίνει για έναν πλαστό πίνακα τον οποίο χρησιμοποιεί ο Sator για να την εκβιάζει, και αποφασίζουν με το Neil να τον καταστρέψουν για να τη βοηθήσουν. Ο πίνακας όμως βρίσκεται σε ειδικές εγκαταστάσεις στο αεροδρόμιο του Όσλο. Οπότε για να τον καταστρέψουν τι κάνουν; Βάζουν μπροστά ένα σχέδιο να ρίξουν ένα αεροπλάνο στο κτίριο για αντιπερισπασμό.

Ωραιότατο σχέδιο. Νομίζω καταρρίπτει το ρεκόρ για την πιο αχρείαστη αλλά εντυπωσιακή σκήνη τεράστιας σύγκρουσης αεροπλάνου σε ταινία. Ή και όχι.

Καθώς το σχέδιο αντιπερισπασμού τίθεται σε εφαρμογή, ο Πρωταγωνιστής και ο Neil προσπαθούν να κρατήσουν την ανάσα τους / καταστρέψουν τον πίνακα / σώσουν τις ζωές τους / βγουν μέσα από τις αποθήκες του αεροδρομίου του Όσλο / κανείς δεν ξέρει τι, μέχρις ότου έρχονται πρόσωπο με πρόσωπο με έναν παράξενο θάλαμο από τον οποίο βγαίνουν δύο φιγούρες με στολή και μάσκες. Από εδώ αρχίζει το ωραίο. Ο Πρωταγωνιστής παλεύει με τον ένα, ενώ ο Neil κυνηγάει τον άλλο, αλλά όταν βλέπει το πρόσωπό του τον αφήνει να φύγει. Σε αυτή τη σκηνή βλέπουμε για πρώτη φορά ότι ο άγνωστος που παλεύει με τον Πρωταγωνιστή είναι “αντεστραμμένος”. Ο Πρωταγωνιστής τον μαχαιρώνει στο μπράτσο αλλά όταν πάει να του κάνει μεγαλύτερο κακό, ο Neil παρεμβαίνει και του λέει να τον αφήσει να φύγει, και οτι δεν μπορεί να του εξηγήσει το λόγο.

Έπειτα, ο Πρωταγωνιστής ζητάει από την Kat, να τον φέρει σε επαφή με τον Sator. Ο Sator δεν τον βλέπει με καλό μάτι, αλλά ο Πρωταγωνιστής του σώζει τη ζωή σε μια κούρσα ιστιοπλοΐας και έπειτα του ζητάει να τον βοηθήσει να κλέψουν μαζί ένα φορτίο που πιστεύει πως περιέχει πλουτώνιο-241. Όταν το φορτίο διασχίζει το Ταλίν, ο Πρωταγωνιστής μαζί με το Neil με ένα αυτοσχέδιο κομβόι οχημάτων κλέβουν το φορτίο, το οποίο περιέχει μέσα ένα παράξενο μεταλλικό κουτί, που ήταν αυτό που έψαχναν κατά την επίθεση στην όπερα, στην αρχική σκηνή της ταινίας.

Κι όμως είμαστε ακόμα στην αρχή. Βασικά κάπου λίγο πριν της μέση, αλλά εδώ αρχίζουν τα παράδοξα, και συμβαίνουν όλα τόσο γρήγορα. Ένα “αντεστραμμένο” αυτοκίνητο εμφανίζεται και μέσα βρίσκεται ένας “αντεστραμμένος” (φοράει μάσκα οξυγόνου) Sator ο οποίος απειλεί να σκοτώσει την Kat αν δεν του δώσουν το φορτίο με το μεταλλικό κουτί. Ο Πρωταγωνιστής προσπαθεί να τον ξεγελάσει και του δίνει τη βαλίτσα άδεια με το φορτίο άδεια, χωρίς το μεταλλικό κουτί μέσα. Έπειτα ο Sator φεύγει με τρίτο αυτοκίνητο και ο Πρωταγωνιστής με το Neil προσπαθούν να διασώσουν την Kat από το άλλο αυτοκίνητο όπου βρίσκεται, αλλά πέφτουν σε οδόφραγμα-ενέδρα του Sator και οδηγούνται σε ένα κρυσφήγετο.

Στο χώρο αυτό υπάρχει άλλος ένας θάλαμος χρονικής αντιστροφής. Μια από τις πιο μεγαλειώδεις σκηνές της ταινίας, όπου βλέπουμε τα γεγονότα να διαδραματίζονται και προς τις δύο χρονικές ροές, προς τα εμπρός και προς τα πίσω. Από τη μια πλευρά (την μπλε) βλέπουμε τον “αντεστραμμένο” Sator ο οποίος πυροβολάει με “αντεστραμμένο” όπλο την Kat, ενώ από την άλλη (την κόκκινη) ο κανονικός Sator εκβιάζει τον Πρωταγωνιστή να του αποκαλύψει που έχει κρύψει το μεταλλικό κουτί. Ουσιαστικά, μέσα από το γυαλί που υπάρχει ανάμεσα στους δύο χώρους, οι μη-αντεστραμμένοι χαρακτήρες μας βλέπουν στην άλλη πλευρά τον “αντεστραμμένο” Sator να “ξε-πυροβολά” την Kat, προκαλώντας της ένα θανάσιμο τραύμα. Η σκηνή παρουσιάζεται στο θεατή δύο φορές, από τις δύο οπτικές των δύο ροών του χρόνου, και αποτελεί σημείο-κλειδί στην κατανόηση όλης της ταινίας και της έννοιας της χρονικής ψαλίδας (temporal pincer). Αναλυτικό χρονοδιάγραμμα όλων όσων συμβαίνουν στη σκηνή της καταδίωξης και εδώ σε αυτό το ποστ στο reddit.

Ο Sator διαφεύγει και περνάει από την άλλη πλευρά για να πηγαίνει πίσω στο χρόνο για να βρει το μεταλλικό κουτί ενώ ο Πρωταγωνιστής προσπαθεί να σώσει τη ζωή της Kat. Η μόνη λύση είναι να περάσουν και αυτοί μέσα από το θάλαμο ώστε να πηγαίνουν και αυτοί πίσω στο χρόνο. Ο Πρωταγωνιστής αρχικά επιχειρεί να πάει πίσω στο σημείο της καταδίωξης με τα αυτοκίνητα ώστε να ανακτήσει το μεταλλικό κουτί (είχε πει ψέματα στο Sator νωρίτερα) αλλά ο Sator παρεμβαίνει και παίρνει το μεταλλικό κουτί στην κατοχή του.

Ο Πρωταγωνιστής, ο Neil και η Kat διασχίζουν το χρόνο προς τα πίσω μέσα σε ένα φορτηγάκι που τους μεταφέρει στο αεροδρόμιο του Όσλο, τη μέρα του συμβάντος με τη σύγκρουση του αεροπλάνου. Ο Πρωταγωνιστής αρχίζει να αιμορραγεί στο μπράτσο του χωρίς να είναι αμέσως αντιληπο το γιατί. Όμως…

Μέσα στην αποθήκη ο Πρωταγωνιστής παλεύει με τον εαυτό του από το παρελθόν (εδώ αποδεικνύεται τελικά πως το άτομο με το οποίο μαχόταν και είχε μαχαιρώσει στο μπράτσο στην προηγούμενη σκηνή της ταινίας στο αεροδρόμιο του Όσλο ήταν ο “αντεστραμμένος” εαυτός του από το μέλλον, ενώ στην ίδια σκηνή ο Neil είχε βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με τον Πρωταγωνιστή αφού είχε επανέλθει στην “κανονική” ροή του χρόνου γι’ αυτό και τον άφησε να φύγει), και έπειτα μπαίνει μέσα στο θάλαμο αντιστροφής και βγαίνει από την άλλη πλευρά (έτσι πλέον κινείται ξανά “μπροστά” στο χρόνο) ακολουθούμενος από το Neil που μεταφέρει την Kat σε ένα φορείο και αφού επανέλθουν όλοι στην κανονική ροή του χρόνου, τη βάζουν σε ένα από τα ασθενοφόρα που βρίσκονταν έξω λόγω του συμβάντος με το αεροπλάνο, για να τη σώσουν.

Έπειτα η Priyah αποκαλύπτει στον Πρωταγωνιστή ότι το μεταλλικό κουτί δεν περιέχει πλουτώνιο, αλλά είναι ένα από τα εννέα κομμάτια του “Αλγορίθμου”, ενός επιστημονικού επιτεύγματος από το μέλλον, του οποίου τα κομμάτια ο Sator έχει λάβει από τις μελλοντικές γενιές εντολή να συγκεντρώσει και να κρύψει σε κάποιο συνεννοημένο σημείο. Υποτίθεται πως τον Αλγόριθμο τον εφηύρε μια επιστήμονας στο μέλλον (αναφέρεται κιόλας ως ο Οπενχάιμερ του μέλλοντος), αλλά επειδή έθετε σε άμεσο κίνδυνο την επιβίωση όλου του πλανήτη, αποφάσισε να τον διαλύσει και να τον σκορπίσει σε εννέα κομμάτια. Ο Αλγόριθμος και καλά αντιστρέφει την εντροπία όλων των πραγμάτων στη Γη και έτσι αν ενεργοποιηθεί θα προκληθεί μεγάλη καταστροφή και θα εξαφανιστούν τα πάντα, η Γη ολόκληρη αφήνεται να εννοηθεί. Τώρα βέβαια γιατί σε μια φουτουριστική ταινία με ένα τόσο καινοτόμο σενάριο ο Αλγόριθμος αντί να είναι ένα αρχείο σε ψηφιακή μορφή, είναι ένα μάτσο από μεταλλικά κουτιά που θυμίζουν περισσότερο το σφυρί του Θορ παρά επιστημονικό επίτευγμα κορυφαίας διανόησης κανείς δε μας εξηγεί. Όπως δεν μας εξηγεί και τίποτα άλλο ούτως ή άλλως.

Μπορεί οι μελλοντικές γενιές να έχουν δώσει εντολή στο Sator να συγκεντρώσει τα εννέα κομμάτια του Αλγορίθμου για να τα βρουν εκείνες στο μέλλον, ο Sator όμως έχει άλλα σχέδια. Έχει κρύψει τον Αλγόριθμο σε μια τοποθεσία όπου μόνο αυτός γνωρίζει και έχει συνδέσει έναν εκρηκτικό μηχανισμό με το φοβερό smartwatch που φοράει παντού όπως έχουμε δει ως τώρα. Εαν ο καρδιακός του παλμός σταματήσει, δηλαδή εάν πεθάνει, θα πυροδοτηθεί η έκρηξη που θα ενεργοποιήσει τον Αλγόριθμο και όλος ο κόσμος θα καταστραφεί. Το οποίο μεταξύ μας εν μέρει δικαιολογείται από την μεγαλομανή και παρανοϊκή προσωπικότητα που δείχνει ο Sator σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, αλλά είναι λιγουλάκι υπερβολικό.

Ο Πρωταγωνιστής ενημερώνει την Kat για το σχέδιο του Sator και η Kat τους αποκαλύπτει πως ο Sator έχει καρκίνο στο πάγκρεας και ούτως ή άλλως πεθαίνει. Οπότε ο μόνος τρόπος να σωθεί ο κόσμος είναι να απομακρύνουν τον Αλγόριθμο από το σημείο που είναι κρυμμένος πριν γίνει η έκρηξη δηλαδή πριν πεθάνει ο Sator.

Στο σημείο αυτό να κάνουμε μια μικρή παρένθεση για ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο σχετικά με την καταστροφή του κόσμου:

και άλλο ένα αντίστοιχο:

Όταν μια ταινία περιλαμβάνει ένα σενάριο για την καταστροφή του κόσμου αλλά ενώ τη βλέπεις δεν σου καίγεται καρφί και δεν αγχώνεσαι στιγμή γιατί δε σε νοιάζει, τότε υπάρχει πρόβλημα. Δε γίνεται να μιλάμε για ένα τόσο φαντασμαγορικό σενάριο με τόσο ολέθριες πιθανές επιπτώσεις και να μην σε συγκινεί. Για μένα τουλάχιστον, που γενικά στον κινηματογράφο συμπάσχω υπερβολικά εύκολα με χαρακτήρες, θέλει προσπάθεια για να μην αγχωθώ, αλλά εδώ μου πέρασε πραγματικά αδιάφορο, δεν ανησύχησα στιγμή. Οι χαρακτήρες δεν αναπτύσσονται πολύ και είναι σχετικά απρόσωποι (βλ. “ο Πρωταγωνιστής”) και αυτό προφανώς το έχει μηχανεύσει ο σκηνοθέτης να είναι έτσι, αλλά στο συγκεκριμένο σημείο πάσχει γιατί δεν υπάρχει επαρκές συναισθηματικό βάθος ρε γαμώτο.

Συνεχίζουμε με το ευρηματικό σχέδιο των ηρώων μας να πάνε ακόμα περισσότερο πίσω στο χρόνο, μέχρι το χρονικό σημείο όπου είχε καταγραφεί μια έκρηξη στην πόλη Stalsk-12 στη Σιβηρία, γενέτειρα του Sator και πόλη όπου η ομάδα εικάζει ότι θα έχει θάψει τον Αλγόριθμο. Την ίδια στιγμή η Kat βρισκόταν διακοπές με τον Sator σε ένα γιοτ στο Βιετνάμ οπότε η ομάδα των ηρώων μας εικάζει ότι αυτή είναι η χρονική στιγμή που ο Sator θα διαλέξει για να βάλει τέλος στη ζωή του. Έτσι η Kat μεταφέρεται στο σκάφος του Sator με στόχο να καθυστερήσει την απόφασή του να αυτοκτονήσει, μέχρι οι άλλοι, οι οποίοι θα κάνουν έφοδο στην Stalsk-12 να απομακρύνουν τον Αλγόριθμο από το σημείο της έκρηξης.

Η τελική μάχη στην Stalsk-12 είναι εξαιρετικά μπερδευτική αλλά εξίσου μεγαλειώδης. Ο Πρωταγωνιστής, ο Neil, ο συνεργάτης τους ο Ives (Aaron Taylor-Johnson) και δεκάδες άλλοι σύμμαχοι λαμβάνουν μέρος σε μια επιχείρηση χρονικής ψαλίδας όπου οι μισοί (με τα κόκκινα περιβραχιόνια) προχωρούν μπροστά στο χρόνο, ενώ οι άλλοι μισοί (με τα μπλε περιβραχιόνια) πίσω στο χρόνο.

Οι δύο αυτές ομάδες προσπαθούν να κάνουν αντιπερισπασμό και να πολεμήσουν τους στρατιώτες του εχθρού (υπάρχουν και εκεί “κανονικοί” και “αντεστραμμένοι” στρατιώτες του εχθρού) όσο Πρωταγωνιστής και ο Ives μπαίνουν στη σπηλιά και προσπαθούν να ανακτήσουν τον Αλγόριθμο. Γίνεται ένας πραγματικός χαμός, καθώς οι οπτικές γωνίες των κανονικών και των αντεστραμμένων εναλλάσσονται συνεχώς σε αυτά που βλέπει ο θεατής.

Τα κτήρια καταστρέφονται και ανακατασκευάζονται μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου, πυροβολισμοί και νάρκες σκάνε από παντού, και πραγματικά είναι σχεδόν αδύνατο να αντιληφθείς πλήρως τι συμβαίνει.

Ο Neil που ανήκε στην μπλε ομάδα, την “αντεστραμμένη” κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της αποστολής καταλαβαίνει ότι οι άλλοι δύο χρειάζονται βοήθεια, και περνάει μέσα από μια μηχανή αντιστροφής που υπάρχει στην πόλη για να επανέλθει στην κανονική ροή του χρόνου και να σώσει τον Πρωταγωνιστή και τον Ives από την έκρηξη.

Ο Πρωταγωνιστής και ο Ives βρίσκονται μέσα στη σπηλιά και βλέπουν τον υπάλληλο του Sator να προσπαθεί να κλείσει τον Αλγόριθμο μέσα στην κρύπτη, αλλά η πόρτα που τους χωρίζει είναι κλειδωμένη, και μέσα μαζί με τον υπάλληλο του Sator υπάρχει και ένα πτώμα. Οι ήρωες μας δεν μπορούν να ξεκλειδώσουν την πόρτα, όμως κυριολεκτικά στο τελευταίο δευτερόλεπτο (όλα γίνονται τόσο γρήγορα), το πτώμα (το οποίο είναι “αντεστραμμένο” απ’ ότι φαίνεται) σηκώνεται και ανοίγει την πόρτα (αντίστροφη κίνηση) και έτσι ο Πρωταγωνιστής έχει την ευκαιρία να μπει στο δωμάτιο, να ρίξει τον “κακό” μέσα στην κρύπτη, και να πάρει τον Αλγόριθμο. Εκείνη τη στιγμή, κλάσματα πριν την έκρηξη, ο Neil τους τραβάει έξω από τη σπηλιά με ένα σκοινί δεμένο στο τζιπ του και έτσι η έκρηξη συμβαίνει αλλά δεν ενεργοποιείται ο Αλγόριθμος και ο κόσμος σώζεται.

Από την άλλη πλευρά, όσο η ομάδα αυτή επιχειρεί στην Stalsk-12, η Kat βρίσκεται στο γιοτ με τον Sator και περιμένει να λάβει σήμα ώστε να τον σκοτώσει μόλις οι άλλοι βγάλουν τον Αλγόριθμο από το σημείο της έκρηξης. Προσπαθεί να τον αποπροσανατολίσει και να τον απασχολήσει, αλλά το σήμα δεν έρχεται και στο τέλος η Kat τον πυροβολεί ελπίζοντας να ήταν η σωστή στιγμή. Εν τέλει, ήταν ακριβώς η σωστή στιγμή, καθώς ο Πρωταγωνιστής και ο Ives πήραν στα χέρια τους τον Αλγόριθμο και τον απομάκρυναν ακριβώς πριν την έκρηξη.

Μετά τη διάσωση του Πρωταγωνιστή και του Ives από το Neil, οι τρεις ήρωες αποφασίζουν να χωρίσουν τον Αλγόριθμο στα τρία και να πάρει ο καθένας τους από ένα μέρος και να εξαφανιστούν.

Όμως ο Neil έχει ακόμα μια δουλειά να κάνει, και αποχαιρετά τον Πρωταγωνιστή λέγοντάς του πως θα ζήσουν ακόμα πολλές όμορφες στιγμές στο μέλλον. Στο μέλλον για τον Πρωταγωνιστή, στο παρελθόν για τον Neil.

Μπορεί η ταινία να το δείχνει πολύ γρήγορα και να μην γίνεται εύκολα αντιληπτό από την πρώτη φορά. Στη σπηλιά, στο δωμάτιο όπου ήταν ο αλγόριθμος, το πτώμα ήταν ο Neil. Ο Neil, που μετά την τελευταία συνάντηση με τον Πρωταγωνιστή και τον Ives θα πάει για μια τελευταία φορά στη μηχανή αντιστροφής, θα μεταφερθεί λίγο πίσω στο χρόνο ώστε να πάει “αντεστραμμένος” στο δωμάτιο της σπηλιάς, να ανοίξει την πόρτα και να πέσει νεκρός από τα πυρά του υπαλλήλου του Sator, και αυτό είναι που έδωσε πριν τη δυνατότητα στον Πρωταγωνιστή και στον Ives να μπουν στο δωμάτιο και να πάρουν τον Αλγόριθμο.

Στην τελευταία σκηνή της ταινίας, ο Πρωταγωνιστής προλαβαίνει την Priya λίγα λεπτά πριν εκτελέσει την Kat και τον γιο της για να τους βγάλει από τη μέση επειδή γνωρίζουν πολλά. Ο Πρωταγωνιστής σκοτώνει την Priya και τον εκτελεστή που έχει μαζί της πριν προλάβουν να τους πειράξουν κι έτσι ολοκλήρωσε κι αυτός το χρέος του.

Είναι άραγε;

Το γεγονός ότι ο κόσμος υπάρχει και μετά το χρονικό σημείο της έκρηξης στο Stalsk-12 (το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας διαδραματίζεται σε χρόνο μετά την έκρηξη) σημαίνει πως η επιχείρηση απομάκρυνσης του Αλγορίθμου είχε πάει καλά και ο κόσμος είχε σωθεί. Όμως σε όλη την ταινία οι χαρακτήρες εν τέλει γι’ αυτό το σκοπό προσπαθούν, και γυρνούν πίσω στο χρόνο για να οργανώσουν αυτή την αποστολή. Αυτό τι σημαίνει; Οτι δεν υπάρχει ελεύθερη βούληση; Ότι κάποια πράγματα έχουν ήδη συμβεί χωρίς να έχουν συμβεί; Το παράδοξο του παππού, από την αντίστροφη όμως, τι θα συμβεί εάν οι χαρακτήρες μας δεν πήγαιναν στο παρελθόν για να αποτρέψουν την ενεργοποίηση του Αλγορίθμου που θα σήμαινε την ολοκληρωτική καταστροφή του κόσμου, αναδεικνύεται σε κυρίαρχο ερώτημα στην ταινία, και μένει να αιωρείται πολλές ώρες μετά την προβολή της, χωρίς όμως να υπάρχει κάποια λογική εξήγηση.

Η έννοια της αλλαγής του παρελθόντος είναι αλληλένδετα συνυφασμένη με το παράδοξο του παππού, το οποίο αναφέρεται πολλές φορές στην ταινία. Επειδή, αυτό είναι ακριβώς όπως λέει και η λέξη, παράδοξο, δεν υπάρχει σαφής απάντηση στο αν το να αλλάξεις το παρελθόν αλλάζει το μέλλον, γι’ αυτό και πολλά πράγματα στην ταινία δεν γίνεται να μην είναι παράδοξα.

Μερικές σκέψεις πάνω στο θέμα:

Και επίσης:

Όπως λέει και το τελευταίο σχόλιο, δεν μπορούμε να πούμε ότι με την αντιστροφή του χρόνου δεν μπορείς να αλλάξεις το παρελθόν, γιατί είναι σαν να θεωρείς ότι κάποια πράγματα είναι προδιαγεγραμμένα και έχουν ήδη γίνει, χωρίς να τα έχουν κάνει ακόμα οι ήρωές μας. Αυτό κάνει όμως ο Nolan στο Tenet. Έτσι όπως παρουσιάζονται τα γεγονότα στην ταινία, φαίνεται αυτό ακριβώς, λες και οι χαρακτήρες καλούνται ή μάλλον είναι υποχρεωμένοι ή προορισμένοι να πάνε στο παρελθόν και να κάνουν πράγματα για να εξασφαλίσουν το παρόν που έχουν αυτή τη στιγμή.

Ο Πρωταγωνιστής στην καταδίωξη με το αυτοκίνητο βλέπει τον “αντεστραμμένο” εαυτό του στο αυτοκίνητο που έχει ανατραπεί, πριν ο ίδιος συλληφθεί και αποφασίσει να περάσει από τη μηχανή αντιστροφής και μπει στο αυτοκίνητο που στη συνέχεια ανατρέπεται. Η Kat όταν φεύγει από το γιοτ με το γιο της την πρώτη φορά και μετά επιστρέφει, βλέπει να βουτάει στο νερό από το σκάφος μια αγέρωχη κοπέλα, που αργότερα καταλαβαίνουμε ότι είναι ο μελλοντικός της εαυτός που έχει επιστρέψει στο σκάφος για να σκοτώσει τον Sator. Αυτά τα γεγονότα και αρκετά άλλα έχουν ήδη συμβεί στο χρονικό παρελθόν, αλλά θα συμβούν στο μέλλον της ζωής των χαρακτήρων. Πως να μην εμπίπτει σε παράδοξο αυτό;

Είναι πολύ φιλόδοξη και ίσως αχρείαστα περίπλοκη, αλλά όλα τα concepts με μεταφορά στο χρόνο είναι μοιραίο να είναι κάπως έτσι.

Στο τέλος της ταινίας υπονοείται ότι το Tenet είναι μια οργάνωση και μια πρωτοβουλία που θα φτιάξει στο μέλλον ο ίδιος ο Πρωταγωνιστής και τα μηνύματα που λαμβάνει ο ίδιος μέσω των συνεργατών του (αλλά και ο Sator από τις μελλοντικές γενιές και καλά;;;) είναι από τον μελλοντικό του εαυτό.

Ένα άλλο στοιχείο -παιχνίδι του Nolan- που υπήρχε σε πολλά σημεία στην ταινία ήταν το Sator Square, ένα τετράγωνο με πέντε λέξεις το οποίο είναι παλίνδρομο.

SATOR ήταν το όνομα του “κακού” Ρώσου

AREPO ήταν το όνομα του πλαστογράφου του πίνακα

TENET ήταν το ίδιο το όνομα της ταινίας

OPERA ήταν στην εναρκτήρια σκηνή η όπερα του Κιέβου

ROTAS ήταν η εταιρεία της φύλαξης στο αεροδρόμιο του Όσλο

Ο Max, ο γιος της Kat, είχε όντως προγραμματισμένο να πάει ταξίδι στην Πομπηία με τη μητέρα του, όμως ο Sator τον έστειλε χωρίς αυτή.

Και μιας που είπαμε για την Kat και τον Max, τι κόλλημα ήταν αυτό που είχε η Kat με το γιο της σε όλη τη διάρκεια της ταινίας; Εδώ ο κόσμος καίγεται και αυτή το χαβά της.

Το πιο αστείο σημείο σε όλη την ταινία, ξεκάθαρα. Εκτός κι αν μας κρύβουν κάτι…

Βρε λες;

Αυτή τη θεωρία τη βρήκα να κυκλοφορεί πολύ στο ίντερνετ, και δεν ξέρω αν ισχύει, αλλά έχει πολύ ενδιαφέρον. Πολύ για θεωρία συνωμοσίας μοιάζει η αλήθεια είναι, αλλά για όσους ψάχνουν, υπάρχουν και άλλες ενδείξεις.

Ο Neil γνώριζει πότε ήταν η εκδρομή της Kat και του Max στο Βιετνάμ.

Η θεωρία πατέρα/γιου θα μπορούσε να παραπέμπει στο παράδοξο του παππού, ή και όχι.

Το φυλαχτό που είναι δεμένο στο σακίδιο του Neil σε όλες τις σημαντικές στιγμές της ταινίας, από την αρχική σκηνή στην όπερα έως την τελευταία σκηνή στην κρύπτη με τον Αλγόριθμο, ένας χρήστης εικάζει ότι μπορεί να είναι ένα νόμισμα από το Βιετνάμ. Long shot θα πω εγώ, αλλά γιατί όχι στην τελική. Που να ξέρω;

Άλλο ένα στοιχείο που θα μπορούσε να συνηγορεί στην ίδια κατεύθυνση, δεδομένου ότι το λέει ο Neil στον Πρωταγωνιστή κάποια στιγμή, και θα μπορούσε να αναφέρεται στον εαυτό του ως Max.

Θα σας αφήσω να σκεφτείτε μόνοι σας τη θεωρία ότι ο Neil είναι ο Max σε μεγαλύτερη ηλικία με βάση τις παραπάνω πληροφορίες. Υπάρχει άλλη μια τέτοια θεωρία…

Αυτή τη θεωρία δεν θα τη σχολιάσω καν, γιατί θα τρελαθούμε.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι αναμφισβήτητο πως κάθε καινούρια ταινία του Nolan είναι φτιαγμένη με πολύ μεράκι και μετά από πολύ σκέψη και έρευνα.

Όση κριτική κι αν έχει δεχθεί αυτή η ταινία, το ενδιαφέρον που έχει προσελκύσει είνα τεράστιο και η δουλειά του μεγαλειώδης και συναρπαστική, ειδικά αν το συγκρίνουμε από άποψη πρωτοτυπίας και σεβασμού προς το θεατή σε σχέση με το μέσο blockbuster της εποχής μας.

Μακάρι να δούμε και άλλες ταινίες σε αυτή την κατηγορία βέβαια.

Υπάρχει και η άλλη (χιουμοριστική και πάλι) άποψη:

Πολύ έξυπνη παρατήρηση έχω να πω.

Και θα κλείσω με το πιο βιωματικό -με τεράστια διαφορά- σχόλιο που διάβασα.

Αφού δεν μας πάτησε κανένα “αντεστραμμένο” αυτοκίνητο καθώς γυρνούσαμε από το σινεμά, καλά είμαστε. Κι εγώ το ένιωσα αυτό το συναίσθημα πάντως, ότι ήταν σαν να έχει αλλοιωθεί η πραγματικότητα.

Καλά να είμαστε και να γράφουμε κι άλλες τέτοιες γιγαντιαίες κριτικές και για άλλες ενδιαφέρουσες και αμφιλεγόμενες ταινίες. Απολογούμαι για το μέγεθος του κειμένου, αλλά το όφειλα στην ταινία να το γράψω. Αν φτάσατε μέχρι εδώ, σίγουρα έχετε την υπομονή να δείτε το Tenet άλλες 2-3 φορές πάντως.