Το βράδυ της Κυριακής, η νοτιοκορεάτικη ταινία “Παράσιτα” (기생충) του μεγάλου Bong Joon Ho, κέρδισε κόντρα σε κάθε προγνωστικό 4 βραβεία Όσκαρ: καλύτερης ταινίας, καλύτερης σκηνοθεσίας, καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου, και καλύτερης “ξενόγλωσσης” ταινίας. Η ταινία ήταν υποψήφια επίσης για άλλα δύο Όσκαρ (μοντάζ, καλλιτεχνικής διεύθυνσης) συμπληρώνοντας 6 υποψηφιότητες, ενώ -μάλλον άδικα- κανένας ηθοποιός της δεν ήταν υποψήφιος σε κάποια από τις κατηγορίες ηθοποιών. Ο Kang-ho Song (που υποδύεται τον πατέρας της φτωχής οικογένειας Kim), ένας από τους κορυφαίους ηθοποιούς της Νότιας Κορέας, σταθερός συνεργάτης του Bong Joon Ho, θα άξιζε την υποψηφιότητα νομίζω. Ανεξαρτήτως αυτού βέβαια, η βράβευση της ταινίας στις κορυφαίες κατηγορίες, υπό τις δυνατές επευφημίες ολόκληρου του Dolby Theater, σηματοδότησε έναν τεράστιο θρίαμβο για το νοτιοκορεάτικο σινεμά, το “ξενόγλωσσο” (για τους Αμερικανούς), το “διαφορετικό” σε σχέση με τις μεγάλες εμπορικές παραγωγές.
Η αλήθεια είναι πως τα “Παράσιτα” δεν υπήρξαν ποτέ καθαρό outsider σε αυτή τη μάχη. Το γνωρίζουν όλοι όσοι έχουν δει αυτή την ταινία, γιατί είναι μια ταινία που δεν σε αφήνει να την ξεχάσεις. Μπορεί να προέρχεται από μια μακρινή χώρα, αλλά τα μηνύματά της είναι οικουμενικά και εξαιρετικά επίκαιρα. Παρουσιάζει με εύστοχο και ουσιαστικό τρόπο τις ανθρώπινες αγωνίες, επιφανειακές αλλά και ενδόμυχες, τη διαστροφή, τα πάθη, την κοινωνική αδικία, και τα ανθρώπινα όρια. Η παρακολούθησή της μετατρέπεται συνεχώς από ένοχη απόλαυση μέσα από την κλειδαρότρυπα σε τρόμο και απελπισία λόγω της διαστροφής, και αντίστροφα. Είναι αδιαμφισβήτητα μια δυνατή ταινία, η οποία είχε λάβει διεθνή αναγνώριση ήδη από το φεστιβάλ των Καννών, όπου είχε κερδίσει παμψηφεί την κορυφαία διάκριση, το Χρυσό Φοίνικα, ενώ έχει λάβει πάνω από 100 βραβεία σε άλλα διεθνή φεστιβάλ.
Τα “Παράσιτα” όμως δεν ήταν ποτέ το καθαρό φαβορί στην κούρσα για τα Όσκαρ, εκτός ίσως από το βραβείο “ξενόγλωσσης” ταινίας. Πως να είναι άλλωστε, όταν μιλάμε για έναν θεσμό όπου καμιά δεκαριά -κατά βάση αμερικάνικες- αγγλόφωνες ταινίες μοιράζονται όλα τα βραβεία, και οι ταινίες απ’ όλο τον υπόλοιπο κόσμο διεκδικούν μία από τις πέντε θέσεις-υποψηφιότητες του βραβείου καλύτερης “ξενόγλωσσης” ταινίας (φέτος μετονομάστηκε σε “βραβείο καλύτερης διεθνούς ταινίας”, μην ξεχνιόμαστε), ενώ σπάνια θα διεκδικούν και κάποιο άλλο βραβείο. Πως να είναι φαβορί όταν στην κούρσα έχει να ανταγωνιστεί άλλες ταινίες με μάρκετινγκ, διαφήμιση εκατομμυρίων και προώθηση παντού. Και πως να μην θεωρηθεί θρίαμβος και κατόρθωμα για τα “Παράσιτα” αυτό που συνέβη φέτος, όταν είναι η πρώτη χρονιά στην ιστορία που ξενόγλωσση ταινία κερδίζει το βραβείο καλύτερης ταινίας;
Τι σημασία έχει ένα βραβείο παραπάνω, θα μου πείτε. Αλλάζει το περιεχόμενο, η ουσία, η επιδραστικότητα της ταινίας; Όχι, δεν αλλάζει. Αλλάζει όμως η αντιμετώπιση των ανθρώπων προς αυτά τα έργα. Σπουδαία έργα από ανεξάρτητους παραγωγούς ή από άλλες χώρες, με μικρότερη χρηματοδότηση, που δεν “έτυχε” να βρεθούν στο εξώφυλλο ενός περιοδικού ή στο κεντρικό άρθρο μιας ιστοσελίδας, που μπορεί να μην τα παίζει ο κινηματογράφος-multiplex. Ναι, μπορεί να είναι ακαταλαβίστικα στην αρχή, να κουβαλούν αντιλήψεις και παραδόσεις μιας άλλης κουλτούρας, να φαντάζουν “βαρετά” και “ξένα”, μα αυτά είναι μονάχα στερεότυπα και καθόλου η αλήθεια. Αν διαφωνείτε, σας προτείνουμε να δείτε για αρχή το “Memories of Murder” του ίδιου σκηνοθέτη και θα πειστείτε. Επίσης, τροφή για σκέψη μπορείτε να βρείτε στα προηγούμενα άρθρα 10 ταινίες απ’ όλο τον κόσμο που αξίζει να δείτε, Το “σύνδρομο” του προσωπικού γούστου και “Η Ψυχή και το Σώμα” και η απαξίωση του διαφορετικού.
Άκουσα πολλές φορές αυτές τις μέρες στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση τη φράση “βραβεύθηκαν τα “Παράσιτα” του άγνωστου σκηνοθέτη Bong Joon Ho” και αναρωτήθηκα πόσο ελλιπές είναι αυτό το ρεπορτάζ που αποκαλεί τον σκηνοθέτη άγνωστο. Ο Bong Joon Ho (εσκεμμένη η επανάληψη για να τον μάθουμε επιτέλους) έχει γράψει το σενάριο και έχει σκηνοθετήσει επίσης στα κορεάτικα το “Memories of Murder” (imdb top 250 movies) που ήδη αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο, και τα θρίλερ “The Host” και “Madeo”. Το 2013 κυκλοφόρησε η ταινία του “Snowpiercer”, ένα δυστοπικό δράμα επιστημονικής φαντασίας με πρωταγωνιστές τους Chris Evans, Song Kang-ho, Tilda Swinton και Ed Harris, που έλαβε διεθνή αναγνώριση, ενώ στη συνέχεια, και ακριβώς πριν τα “Παράσιτα”, συνεργάστηκε με το Netflix για να γυρίσει το φιλόδοξο “Okja”.
Γίνεται λοιπόν σαφές πως το Hollywood με αυτή τη βράβευση αλλά και με τις προηγούμενες συνεργασίες, κάνει ένα άνοιγμα στη δημιουργική σκοπιά του κορεάτη δημιουργού και αναγνωρίζει επίσημα την αξία του έργου του. Έχουν βέβαια προηγηθεί πολλές άλλες διεθνείς ταινίες με υποψηφιότητα καλύτερης ταινίας που δεν τα κατάφεραν, αλλά άνοιξαν το δρόμο, με χαρακτηριστικά παραδείγματα το “Ζ” του Κώστα Γαβρά, “Η ζωή είναι ωραία” του Ρομπέρτο Μπενίνι, τα “Γράμματα από το Iwo Jima” του Clint Eastwood, η “Αγάπη” του Χάνεκε, και πέρσι το “Roma” του Αλφόνσο Κουαρόν, που τιμήθηκε με βραβείο σκηνοθεσίας. Επίσης, πολλές φορές ερμηνείες έχουν αδικηθεί στις υποψηφιότητες λόγω ξενόγλωσσης ταινίας. Δε θα ξεχάσω την απίστευτη ερμηνεία του Mads Mikkelsen στο δανέζικο “The Hunt” και πιστεύω πως ήταν κατάφωρη αδικία το ότι δεν έλαβε υποψηφιότητα στα Όσκαρ γι’ αυτή (τιμήθηκε στις Κάννες πάλι καλά).
Επίσης δεν γίνεται να μην σχολιάσουμε το γεγονός ότι η βράβεση του “Parasite” είναι μόνο ο κορυφή του παγόβουνου όσον αφορά στην αποδοχή της διαφορετικότητας στο σινεμά. Για κάθε “Parasite” που βραβεύεται, και για όσο ακόμα οι βραβεύσεις τέτοιων ταινιών είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας, υπάρχει ένα Corpus Christi, ένα Monos, ένα Midsommar, ένα The Farewell, ένα A White, White Day, και εκατοντάδες κυριολεκτικά άλλα έργα που ακόμα κι αν ακουστούν, δε θα αναγνωριστούν από το κοινό όσο τους αξίζει, επειδή δε λαμβάνουν την αντίστοιχη “ώθηση”. Κι αν δεν σας πείθουν τα “ρομαντικά” επιχειρήματα που επικαλούμαι περί διαφορετικότητας και πολυπολυτισμικότητας για να αγκαλιάσουμε αυτές τις ταινίες, έχω άλλο ένα επιχείρημα, στιβαρό και αδιάσειστο. Σήμερα που η έλλειψη πρωτοτυπίας και η επαναληψιμότητα είναι πιο φανερές από ποτέ στο mainstream κινηματογράφο, είναι επιτακτική ανάγκη να ανακαλύψουμε και να παρακολουθήσουμε νέες ιδέες, νέες εικόνες και νέα μηνύματα.
Ο θρίαμβος του “Parasite” δεν είναι βράβευση λόγω πολιτικής ορθότητας, (θα πρέπει να) είναι νίκη της διαφορετικότητας και της δημιουργικότητας και μία από τις πολλές νίκες που θα ακολουθήσουν -επιτέλους- σε αυτή την κατεύθυνση.
