Με τις πρόσφατες αποκαλύψεις για σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση στο Hollywood και όχι μόνο, που ήρθαν για να προστεθούν σε μια σειρά αντίστοιχων καταγγελιών των τελευταίων δεκαετιών, επιβεβαιώνονται με τον πιο εμφατικό τρόπο οι φήμες και οι υποψίες για την ανοχή σε περιστατικά βίας και σεξουαλικών επιθέσεων στο Hollywood. Πιστεύω ότι αυτές οι συμπεριφορές ασυδοσίας και εκμετάλλευσης, καθώς και η ανοχή και η συγκάλυψη τέτοιων περιστατικών, είναι απαράδεκτες, άκρως απογοητευτικές και εξοργιστικές, και είναι αδιαμφισβήτητο πως παραβιάζουν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και υποβιβάζουν την έννοια του σεβασμού στον άνθρωπο. Βρίσκω την κατάσταση διπλά εξοργιστική, γιατί πρόκειται για ένα χώρο, τη “βιομηχανία” όχι “του θεάματος” όπως τη χαρακτηρίζουν πολλοί, αλλά μια “βιομηχανία παραγωγής ελπίδας και ονείρων” η οποία μέσα από τις ταινίες της δείχνει πως επιδιώκει να πρεσβεύει και να προάγει την ηθική, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα ιδανικά της ελευθερίας, της ισότητας, της αγάπης, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Πόσο υποκριτικό είναι για έναν άνθρωπο να εργάζεται σε μια τέτοια ταινία και ταυτόχρονα να διαπράττει ή να συγκαλύπτει περιστατικά βίας, παρενόχλησης ή βιασμού;
Δεν θα μπω στη διαδικασία να κάνω μακροσκελείς υποθέσεις και αναλύσεις για να απαντήσω στο ερώτημα αυτό, καθώς δεν είμαι το κατάλληλο άτομο, δεν έχω ειδικές γνώσεις στις δημόσιες σχέσεις, ούτε στην ψυχολογία των ανθρώπων αυτών για να απαντήσω. Μπορώ να πω όμως με σιγουριά πως πρέπει να δείχνουμε μηδενική ανοχή και να καταδικάζουμε αυτά τα περιστατικά ώστε να τιμωρείται ο θύτης και να αποκλείεται το ενδεχόμενο να τα επαναλάβει σε νέα θύματα. Είναι χρέος όλων μας με την παιδεία και τη συμπεριφορά μας να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον στο οποίο κάθε άνθρωπος που έχει υποστεί σωματική ή ψυχολογική βία δεν θα φοβάται και δεν θα κινδυνεύει να μιλήσει, θα μπορεί να βρει την υποστήριξη που πιθανώς χρειάζεται και επιθυμεί, ενώ όσοι είναι υπεύθυνοι για φαινόμενα παρενόχλησης ή κακοποίησης θα τιμωρούνται και θα δέχονται κατάλληλη συμβουλευτική για να αλλάξουν συμπεριφορά, να κατανοήσουν τα λάθη τους και να μην τα επαναλάβουν.
Στο άρθρο αυτό ήθελα να μιλήσω για την αγάπη για το σινεμά και για την αναγνώριση της αξίας των κινηματογραφικών ταινιών ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης. Μετά τον πρόσφατο καταιγισμό αποκαλύψεων για το σκάνδαλο Weinstein και για άλλους παραγωγούς, σκηνοθέτες και ηθοποιούς, θεώρησα πρέπον να συμπεριλάβω όμως πρώτα μια αναφορά στο θέμα αυτό, καθώς δεν αισθάνομαι ηθικά σωστό να εκθειάζω κινηματογραφικές παραγωγές όταν από πίσω τους μπορεί να κρύβεται πόνος, ασέβεια και υποκρισία, και να διευκρινίσω την άποψή μου σχετικά. Από ‘δω και στο εξής θα επιχειρήσω να παρουσιάσω βιωματικά την αξία του κινηματογράφου, όπως προέκυψε από μια προσωπική ανασκόπηση, με στόχο να δείξω πως επιδρά πάνω μας και πως μας εμπνέει στη ζωή μας, καθώς και ότι οφείλουμε να μην απαξιώνουμε παντελώς αλλά να διαφυλάξουμε τον κινηματογραφικό πλούτο γιατί, παρά τα ελαττώματά του, ενισχύει σημαντικά την οπτική μας για τον κόσμο και τη φαντασία μας.
“Η πρώτη αγάπη είναι και παντοτινή” λέει η λαϊκή σοφία, και στην περίπτωσή μου ίσχυσε και για τη δεύτερη, αφού η πρώτη ήταν η ζωγραφική και η δεύτερη ο κινηματογράφος. Σαν παιδί άργησα να αποκτήσω επαφή με τον κινηματογράφο, και τις πρώτες μου ταινίες ουσιαστικά τις είδα στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Ήμασταν τυχεροί μιας και στο σχολείο μάς έδειξαν ταινίες όπως το “Blade Runner”, το “Πράσινο Μίλι” και το “Μονομάχο” οπότε κολλήσαμε το μικρόβιο, και έτσι έγινε η “ζημιά”. Σαν άνθρωπος προτιμώ να επιδιώκω να κάνω πράγματα στην καθημερινή ζωή παρά να τα βλέπω σε ταινία, αλλά δεν θα πω ποτέ όχι σε μια καλή ταινία. Απομένουν ακόμα πάρα πολλές ταινίες που πρέπει να δω για να φτάσω στο σημείο να θεωρηθώ γνώστης επί του θέματος, αλλά αυτό δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό. Όπως στα λογοτεχνικά βιβλία εκτιμώ το γεγονός ότι περιέχουν μια ιστορία, ένα κείμενο, και σε αφήνουν να φανταστείς τα υπόλοιπα, έτσι και στις ταινίες αναγνωρίζω και θαυμάζω πως δημιουργούν έναν ολόκληρο κόσμο, μια σύνθεση σεναρίου, εικόνων και μουσικής, σε μια φόρμα που καθηλώνει το νου και μεταδίδει με μεγάλη αποτελεσματικότητα ιδέες και συναισθήματα.
Ο κινηματογράφος είναι ότι πιο κοντινό σε χρονομηχανή και σε μηχανή τηλεμεταφοράς έχουμε στην εποχή μας. Και γι’ αυτό το λόγο είναι ένα τεράστιο σχολείο και μια απέραντη δεξαμενή (πραγματικών και φανταστικών) γεγονότων και συναισθημάτων. Μέσω αυτού κάθε άνθρωπος μπορεί να δει, να βιώσει και να αισθανθεί πράγματα που σε άλλη περίπτωση θα χρειαζόταν χίλιες ζωές για να ζήσει. Μπορεί να ταξιδέψει σε όλα σχεδόν τα μέρη του κόσμου και σε πολλές διαφορετικές εποχές της ανθρώπινης ιστορίας αλλά και σε πιθανά ή απίθανα μέλλοντα, να έρθει σε επαφή με διαφορετικές αντιλήψεις και πεποιθήσεις, να γνωρίσει διαφορετικές κοσμοθεωρίες και τρόπους ζωής. Δεν ισχυρίζομαι ότι κάθε ταινία ξεχωριστά περιλαμβάνει μια αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, αλλά ότι μέσα από το σύνολο των ταινιών που υπάρχουν για ένα θέμα μπορεί κανείς να διερευνήσει διαφορετικές οπτικές, να σκεφτεί και να μάθει για το συγκεκριμένο θέμα.
Είμαι ευγνώμων για την επίδραση του κινηματογράφου στη ζωή μου, και νομίζω πως οι περισσότεροι θα συμφωνήσετε σε αυτό. Είμαι ευγνώμων για τις σχολικές ώρες που βλέπαμε ταινία και για τα βράδια με φίλους στον κινηματογράφο, για τις ιστορίες που μου αφηγήθηκαν αυτές οι ταινίες, για τις χαρές, τις λύπες και τις συγκινήσεις που προσφέρουν, για τις γνώσεις που απέκτησα και για τους ορίζοντες της φαντασίας που διευρύνονται φορά με τη φορά, για τις ατέλειωτες συζητήσεις με φίλους μετά από μια προβολή, για τους ανθρώπους που έχω γνωρίσει μέσα από το κοινό μας ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο. Είμαι πάνω απ’ όλα ευγνώμων γι’ αυτές τις ταινίες που όταν τελειώνουν σε αφήνουν με ένα μούδιασμα και μία απορία και δεν ξέρεις τι να πεις, αλλά τις επόμενες μέρες πιάνεις τον εαυτό σου να τις σκέφτεται και να τις αναλύει και να θέλει να τις ξαναδεί. Και για τις ταινίες που βγαίνεις από την αίθουσα του κινηματογράφου και είσαι τόσο καταενθουσιασμένος που πιστεύεις πως είδες το μεγαλύτερο αριστούργημα, και εκείνη τη στιγμή νιώθεις τόσο δυνατός και τόση αυτοπεποίθηση και έμπνευση που διαρκεί για μέρες. Αλλά και για τις ταινίες που τελειώνουν και αισθάνεσαι πως ήταν χάσιμο χρόνου ή σκουπίδια, αλλά κατά βάθος ένιωσες άσχημα γιατί χτύπησαν κάποια ευαίσθητη χορδή όμως τελικά σε βοήθησαν και σε ωρίμασαν σαν άνθρωπο.
Γι’ αυτή την έμπνευση, γι’ αυτή τη ζύμωση και για τις “εμπειρίες” που ξεδιπλώνονται μπροστά στο θεατή πιστεύω πως ο κινηματογράφος είναι μια εμπειρία μοναδική, και ένα τεράστιο κίνητρο που δραστηριοποιεί τη σκέψη και οξύνει τη φαντασία και τα ανθρωπιστικά αντανακλαστικά όπως σχεδόν τίποτα άλλο. Η υπερπληθώρα κινηματογραφικών κυκλοφοριών πολλές φορές μπορεί να αποπροσανατολίζει το κριτήριό μας και να μεταφράζεται σε έλλειψη πρωτοτυπίας και σε ντελίριο κερδοφορίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως η κινηματογραφική παραγωγή στο σύνολο της δεν είναι ενδιαφέρουσα ή αξιόλογη. Κι αυτό φαίνεται κάνοντας μια απλή ερώτηση: “Μπορείτε να φανταστείτε πως θα ήταν η ζωή σας, η προσωπικότητά σας, η κοσμοθεωρία σας αν δεν υπήρχε ο κινηματογράφος;” Στις περισσότερες περιπτώσεις νομίζω η απάντηση θα ήταν “Πολύ διαφορετική” αν και δεν το αντιλαμβανόμαστε και δεν το εκτιμάμε πάντα. Γι’ αυτό και σαν θεατές οφείλουμε να υπερασπιστούμε τα έργα που αγαπάμε, που μας διασκεδάζουν, που μας προβληματίζουν και που μας πάνε μπροστά, και τους ανθρώπους που με μεράκι και σεβασμό υπηρετούν αυτό το σκοπό: και δεν πρόκειται πάντα για πετυχημένους αστέρες που υπερπροβάλλονται και υπεραμείβονται, αλλά για λιγότερο γνωστούς ή άσημους ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σεναριογράφους, μουσικούς και πολλούς άλλους που εργάζονται για μια ταινία με όραμα όχι τα λεφτά ή τη δόξα, αλλά να εμπνεύσουν και να δώσουν θάρρος σε άλλους ανθρώπους. Στις δύσκολες περιστάσεις που μπορεί να βρεθεί ο καθένας μας, πολλές φορές ανακαλούμε ασυναίσθητα φράσεις και γεγονότα που μας έχουν σημαδέψει για να αντλήσουμε δύναμη και έμπνευση, όπως θα δείτε και παρακάτω. Κι αν μας έχει μάθει ένα πράγμα ο κινηματογράφος, αυτό θα μπορούσε να είναι πως όσο υπάρχει ελπίδα, όλα είναι δυνατά.
